Bouwen aan de kust

Een stel kijkt verliefd naar een vrijstaande villa op de boulevard van Egmond aan Zee. Een houten huis, geverfd in een zonnige kleur met alle elementen die een huis aantrekkelijk maken: trappetjes, vensters met roeden, een serre, een balkon, een schuin, rieten dak. Een villa uit een sprookje van de gebroeders Grimm, die het midden houdt tussen een chalet en een vakwerkhuis uit vervlogen tijden. Met uitzicht op zee. Ze zijn van hun fiets gestapt om hun droomhuis eens goed in zich op te nemen. Op het muurtje voor het huis zijn ze er voor gaan zitten, dicht tegen elkaar aan gekropen. Ze genieten van het moment. Wat hen betreft wonen ze er al. 

Zee, strand en duinen van de Noord-Hollandse kust zijn ongeëvenaard, met de natuur is niks mis. Maar hoe staat het met de openbare ruimte en de bebouwing langs die kust? Volgens de provincie is in dat opzicht nog veel te winnen. Voordat alles anders moet, wil Noord-Holland munitie verzamelen.

Welkom Hans van der Meer, documentairefotograaf met een overrompelende blik. Zijn camera betrapt situaties waar een ander aan voorbij gaat. ‘Het is alsof je er voor het eerst naar kijkt’: zo formuleert Van der Meer zelf de uitsnede die hij van de werkelijkheid neemt. Voor zijn foto’s geldt bij uitstek dat iets pas wordt gezien omdat hij het zichtbaar maakt. Daar neemt hij de tijd voor. ‘Het is als met biljarten,’ legt hij uit, ‘zoeken, kijken, eromheen lopen, van welke kant kan ik toeslaan.’ Hij wacht op het juiste moment. Zoals bij het stel dat verliefd raakt op de villa aan de boulevard. Of de foto van de jogger die een zijwaartse blik werpt op het terras van een recent gebouwde uitspanning. Je ziet hem denken: jog ik door of ga ik op het terras zitten en bestel ik koffie met appelgebak? Je ziet ook de geregelde verrommeling die model staat voor de bebouwde omgeving langs de Noord-Hollandse kust. De wel erg op elkaar lijkende bungalows, de aangelegde slinger in de weg, het onkruid dat door de tegels schiet, de rotsblokken die voor en naast het terras zijn gekieperd, de bloembakken die de boel gezelliger moeten maken, de wirwar aan zonneschermen en de grote variatie aan tegels voor de stoep, het fietspad, de weg en de overgang tussen weg, stoep en fietspad. 

Wonen, recreatie en consumptie geperst in een methodisch georganiseerde wanorde. Wat dat betreft slaat de foto van de betonnen kolos die in de jaren zeventig langs de boulevard in Zandvoort is gebouwd de spijker op zijn kop. De flat wordt ontsierd door een enorme, blauw geverfde keet, beplakt met posters en de hartenkreet ‘Zin in Zandvoort’. Eén blik op die foto en je maakt rechtsomkeert. Erg vrolijk maakt deze serie je niet.

Door milde melancholie en ironie houdt Hans van der Meer de aandacht vast. Hij betrapt de rommel en de tragiek verstild en plechtstatig. Zijn foto’s zijn weliswaar in kleur, maar hebben de negentiende-eeuwse kwaliteit van een wereld in zwart-wit. Van der Meer geeft toe gevoelig te zijn voor het moment dat eeuwigheid wordt. Hij is ook bedachtzaam. Zijn foto’s stigmatiseren niet, ze zijn juist vergevingsgezind. De tot vakantiehuisje verbouwde garage is te zielig voor woorden, maar ook aandoenlijk. Eerder maakte hij series over de Hollandse en Europese voetbalvelden, het verkeer in Amsterdam en de op maat gemaakte inrichting van Nederland. Aanbevelingen waren dat niet. Zijn fotografie is het tegenovergestelde van propaganda.

Een van de geheimen van Van der Meer is de keukentrap, het onafscheidelijke attribuut waarmee hij zijn foto’s maakt. Door een paar treden hoger te gaan staan, schept hij distantie en drama. Op een subtiele, bijna onzichtbare, onnavolgbare manier. Maar nu ik het zeg, ziet u het pas. Wij kijken naar de foto’s van Van der Meer zoals een theaterbezoeker naar een toneelstuk. Waardoor het drama van de dagelijksheid treffender wordt.