 |
Onnes Kurkdjian Locomotive Park of the Djatinroto II sugar factory, East Java, c.1924 |
Hedi Hinzler
Onnes Kurkdjian was born in 1851 in Russia; he died in 1903 in Surabaya, Java. He was a professional photographer who was trained in Tbilisi, Moscow and Vienna, and like many Armenians of the time, he went to the east in search of work. He settled in Surabaya, a port town on the east end of Java, in 1884. From 1890 onwards his name is connected with a photographic atelier that, in its early period, was located at the Bultzingslowenplein.
While Kurkdjian primarily made portrait studies of Europeans in and around Surabaya and of Javanese women, he also photographed tropical forests, trees and volcanos. Kurkdjian's photographic style was characterized by the use of larger-format cameras to produce images of great clarity. In many senses, his work looks like that of the typical professional studio photographer working at the turn of the century. His portraits were printed on a textured matte surface, while views and record photographs were printed on glossy surfaces that were frequently ferrotyped.
Kurkdjian received commissions, but produced work for promotional purposes as well. One such example is the Queen s Album,which was made to commemorate Queen Wilhelmina's visit to Java on August 31, 1898. This album includes views of the parade preparations, the visit itself and much of the pomp and circumstance that surrounded it. The images were mounted into an elaborate and decorative velvet—covered, silver—stamped album that Kurkdjian produced as a presentation piece for the Queen.
In 1897, Kurkdjian took on an English assistant, G. P. Lewis. When he was invited by the Dutch Government to photograph the eruption of the volcano Kelut on June 6,1901 (the initial eruption took place on May 23 of that year), his assistant made the famous photograph of Kurkdjian at work, standing behind his tripod-mounted camera. Because it was so cold in the mountainous area, Kurkdjian was clad as for a European winter. After 1900, Kurkdjian cooperated closely with his associate; the Kurkdjian Atelier changed its name to Kurkdjian, O. & Co. Limited, and moved into new quarters in Surabaya.
After Kurkdjian's death in 1903, G. P. Lewis remained in charge; and, in 1904, the Atelier became a "Company for the Exploitation of the Photographic Atelier Kurkdjian." In 1915, the Company was taken over by the pharmaceutical importers Mieling & Co. Portraits were the primary business of the studio after Kurkdjian's death, but views were also made. During the period from 1914 to 1917, while World War I was raging in Europe, Eastman Kodak Company, of Rochester, New York, became the primary supplier of photographic goods in the archipelago.
While the number of professional photographic studios grew slowly, the use of photographic equipment by amateurs increased exponentially. Atelier Kurkdjian was Kodak's sole agent in East Java, and it thus provided developing, printing and enlarging services for many of the new users.
Soerabaiasch-Handelsblad van 11 okt. 1900
 |
Onnes Kurkdjian Ceremonies to welcome Queen Wilhelmina to Java, August 31, 1898. |
 |
Onnes Kurkdjian Steet scene, Batavia, no date |
 |
Onnes Kurkdjian Plantation workers sapping liquid rubber, Sumatra, no date |
 |
Onnes Kurkdjian Volcanic crater of Borneo, East Jave, no date |
Charls & Van Es & Co. NV
In het Bataviaasch Nieuwsblad verscheen op 14 mei 1934 een artikel met de kop “Vijftig jaar fotografie. Hoeveel ‘Bataviaasche portretten’ zijn in dien tijd gemaakt?”. Het was een van de artikelen die destijds verschenen ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de fotostudio Charls & Van Es & Co, gevestigd in de Rijswijkstraat te Batavia (Jakarta).“Morgen herdenkt de firma Charls en Van Es het feit dat zij vijftig jaar geleden werd opgericht. Dat was dus in 1884 en in die dagen was het nog zoo dat het bedrijf absoluut afhankelijk was van ‘Moeder Natuur’. Men kon alleen bij daglicht fotografeeren en dan moest het daglicht nog goed zijn ook! Indien het regende of de lucht zwaar bewolkt was, was het uitgesloten dat men een behoorlijk portret kon maken en indien alle omstandigheden medewerkten moest men toch altijd nog een paar seconden belichten want het lenzen-stelsel dat men toen gebruikte was nog niet geschikt voor moment-opnamen.
De personen werden meest voor een keurig met ballustade en boomen beschilderd scherm geplaatst. Indien zij niet rechtop stonden, kregen zij een paal achter zich, met een soort vork er aan waarmede hun hoofd in den vereischten stand werd gehouden. Die paal werd dan zooveel mogelijk weggeretoucheerd. Tegenwoordig is dat allemaal veranderd: men kan op ieder oogenblik van den nacht of den dag fotografeeren want de zon komt er niet meer bij te pas. Alles gaat met kunstlicht terwijl het atelier van de firma Charls en Van Es op de meest moderne manier is ingericht. De verschillende schermen met boomen en struiken treft men niet meer in het atelier aan. Dit is verdeeld in, men zou bijna zeggen, verschillende afdeelingen en men kan zich met een rotan zitje in de voorgalerij of in een modern interieur laten fotografeeren juist zooals men wenscht. In 1904 deden de oprichters van de firma, de heeren F. Charls en J.C. van Es, de zaak over aan den heer Schwarz, die haar voortzette en haar den naam bezorgde dien zij nog heden bezit. In 1920 namen de heeren Theobald en Kraus de zaak over, om haar op hun beurt in 1932 over te doen aan den tegenwoordigen eigenaar den heer A.P.H. Last.
Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de firma heeft de heer Last een speciale etalage gemaakt. Men ziet hier naast een oude applanaat-lens, zooals die in het jaar 1884 gebruikt werd, eenige opnamen liggen, die toen zijn gemaakt en aan den anderen kant een moderne lens met de opnamen zooals die nu dagelijks worden afgeleverd en zelfs de grootste leek zal moeten toegeven dat de opname van tegenwoordig veel en veel kunstzinniger is dan die van 1884. De tegenwoordige portretten geven niet alleen een afbeelding van de persoon, maar tegelijkertijd iets van zijn karakter, en dit wordt in hoofdzaak bereikt door de belichting en wij moeten zeggen dat de tegenwoordige eigenaar van de firma het in deze kunst ver heeft gebracht. In de etalage staat nog een bord waarop met kleine foto's het getal 50 is aangebracht en nu is er een prijsvraag uitgeschreven, waarbij men moet raden hoeveel foto's daarvoor noodig waren. Voor de goede oplossingen is een aantal mooie prijzen beschikbaar gesteld.”
In 1884 waren J.F. Charls en J.C. van Es hun fotostudio in Surabaya begonnen, nadat ze beide eerder voor de firma G.R. Lambert & Co. (Singapore) hadden gewerkt. Eind 1887 trad Charles uit de firma om een jaar later in Semarang een eigen fotostudio, Charls & Co., te openen. Van Es ging onder de oude naam door. De firma had vestigingen in Surabaya (tot 1 april 1912) en vanaf 1895 in Batavia.
Rob Jongmans
Bronnen
kranten: Bataviaasch Nieuwsblad d.d. 14-05-1934 en Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indie d.d. 28-03-1912
Groeneveld, Anneke et al. Toekang Potret. 100 jaar fotografie in Nederlands-Indië 1839-1939. Amsterdam: Fragment, 1989
Falconer, John. A Vision of the Past. A History of Photography in Singapore and Malaya. The Potographs of G.R. Lambert & Co., 1880-1910. Singapore, Times Editions, 1987
