FOTODOCUMENT

Eigenlijk begon het als een grap. De Italiaanse fotograaf Paolo Woods woonde nog in Haïti, toen zijn collega Gabriele Galimberti hem in 2012 bezocht. Galimberti had een goed jaar achter de rug en beklaagde zich over het hoge belastingbedrag dat hij in Italië moest betalen. De twee bogen zich over de wereldkaart om een route voor een gezamenlijk fotoproject uit te zetten. Hun blik bleef even hangen op de nabijgelegen Kaaimaneilanden. ‘Dáár moet ik heen om mijn geld te verbergen,’ zei Galimberti gekscherend tegen Woods. 

Is het wel zo simpel, vroegen de mannen zich later af. Dat je in een belastingparadijs je geld stalt en dan geen belastinggeld hoeft af te dragen? Ze realiseerden zich dat ze helemaal niets afwisten van de materie. Het begon te borrelen in hun hoofden. Woods had altijd al een fascinatie voor complexe onderwerpen voor zijn fotoprojecten. ‘Het liefst maak ik verhalen die niet gemakkelijk te visualiseren zijn en veel betrokkenheid en tijd vergen.’ 

Dát heeft hij geweten. Met literatuuronderzoek, talloze telefoontjes naar bedrijven en naar overheden verdiepten Gabrieli en hij zich volop in het onderwerp. Een paar maanden na hun gesprek vlogen ze naar Delaware. Daar liepen ze een groot gebouw in waar duizenden bedrijven – virtueel – zijn gevestigd. En niet de minste bedrijven: Apple, de Bank of America, Coca-Cola, Google en andere multinationals hebben er een postbusfirma zitten waarmee ze flink wat belastingvoordeel genieten. Woods: ‘Negenennegentig procent van de organisaties houden er dit soort praktijken op na. Als je er niet uit jezelf aan meedoet, zetten de aandeelhouders je wel onder druk.’ Met wat fictief papierwerk probeerden de fotografen zelf een postbus te openen. Want, zegt Woods: ‘de beste manier om te begrijpen hoe een belastingparadijs werkt, is door in de huid te kruipen van degenen die er gebruik van maken.’ De poging slaagde. Opvallend gemakkelijk zelfs. ‘Ze vroegen niet eens om een identificatiebewijs.’ Hun nieuwe bedrijf doopten ze tot Heavens LLC.

De vlucht naar Delaware was een van hun vele trips naar gebieden die bedrijven een wel heel gunstig belastingklimaat bieden: de Kaaimaneilanden, de Britse Maagdeneilanden, Singapore, Hongkong, Londen, Luxemburg en ja, ook Amsterdam brachten ze een bezoekje. Want hoewel opeenvolgende bewindslieden hier al jarenlang glashard ontkennen dat Nederland een belastingparadijs is, laten de feiten toch echt iets anders zien. Vorige maand nog kreeg staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes een delegatie van het Europees Parlement op bezoek die onderzoek deed naar de omstreden belastingafspraken met multinationals. ‘Wij geven geen cadeautjes aan grote bedrijven,’ beweerde Wiebes met een stalen gezicht. Maar de extreem lage belastingtarieven waarmee grote bedrijven als Starbucks naar ons land worden gezogen, kun je toch moeilijk anders noemen. In wereldwijde lijsten van fiscale walhalla’s behaalt Nederland al jaren steevast een hoge positie.

Geen enkel land geeft vrijwillig toe een belastingparadijs te zijn, verklaart Woods. ‘Google maar eens de zin: “wij zijn geen belastingparadijs”. Dan vind je alle gebieden die het verwijt kregen – de Kaaimaneilanden, Luxemburg, Hongkong, noem maar op – en állemaal ontkennen ze.’ De mensen die meewerken aan het opstellen van zogenaamde tax rulings of het openen van fictieve brievenbusfirma’s vinden vaak zelf dat ze niks verkeerds doen, zegt de Italiaan. Dat westerse landen maar ook ontwikkelingslanden door het fiscale gesjoemel miljarden en miljarden mislopen aan belastingopbrengsten, houdt hen niet of nauwelijks bezig. ‘Het meeste wat gebeurt, is ook legaal,’ zegt Woods. ‘In elk geval in hun eigen ogen. Het is meer een kwestie van moreel en immoreel.’
Met al hun inspanningen kregen de fotografen toegang tot bedrijven, opleidingen, privéhuizen en andere plekken waar werd gewerkt aan of geprofiteerd van de extreme belastingvoordelen. En dat leverde een boeiend inkijkje op. In hun foto’s wisselen extreme rijkdom, armoede, ‘normale’ kantoorperikelen en waanzinnige skylines elkaar af. Woods: ‘Als het in de berichtgeving over belastingparadijzen gaat, zag je steeds weer dezelfde foto’s met tropische stranden en palmbomen. Wij wilden de échte beelden van die wereld laten zien.’
Bijna drie jaar lang hebben Galimberti en Woods aan het project gewerkt. Resultaat: het boek The Heavens, Annual Report (uitgegeven door Delpire/Dewi Lewis) – een subtiele verwijzing naar hun eigen fictieve brievenbusfirma. Het staat boordevol prachtige foto’s en wordt binnenkort gepresenteerd op het jaarlijkse fotofestival van Arles. Hun tentoonstelling is daar vanaf 6 juli tot 20 september te zien.
© Gabriele Galimberti & Paolo Woods / INSTITUTE