No one has a unique fashion style. That's the conclusion reached by Dutch photographer Ari Versluis and collaborator Ellie Uyttenbroek after 21 years of documenting street style around the world.
In their photo series Exactitudes, Versluis and Uyttenbroek build their case with photographic evidence. Stacking row after row of similarly-dressed people, the artists aim to prove that no matter how uniquely you think you dress, you're probably part of a larger group.
![]()
Ari Versluis chronicles the "sapeurs" look in Paris, 2008 (Ari Versluis)
Het fotografenduo Ellie Uyttenbroek en Ari Versluis legde afgelopen herfst de bezoekers van het Rijksmuseum vast. Hun ‘exactitudes’ - een samentrekking van ‘exact’ en ‘attitude’ - tonen Amerikaanse toeristen, kunstzinnige types en oude meesters.
Het makkelijkste, zegt Ari Versluis, waren de mannelijke Amerikaanse toeristen, te herkennen aan hun XL vrijetijdskleding en de All-American baseball caps. Joviaal en hartelijk, en onmiddellijk bereid om te poseren. En soms enorm verbaasd: „My wife doesn’t believe I’m part of an art project now!” Ellie Uyttenbroek en Ari Versluis zijn fotoantropologen. Sinds 1994 maken zij portretseries van mensen met een overeenkomstige kledingcode. Gabbers, hanenkammen en Rotterdamse blondines (Bimbo’s), maar ook bejaarde hoedjesmannen (Toppers) en oma’s met een peroxidekapsel (Grannies). Het resultaat van hun classificatiedrift is steeds een blok van twaalf op elkaar lijkende mensen die zij een exactitude noemen, een samentrekking van ‘exact’ en ‘attitude’.
Op verzoek van directeur Wim Pijbes heeft het Rotterdamse fotoduo de bezoekers van het Rijksmuseum gecategoriseerd. Afgelopen herfst bouwden Versluis en Uyttenbroek een fotostudio in de picknickruimte van het museum, die toch zelden wordt gebruikt. Daar portretteerden ze drie weken lang bezoekers van het museum. Dat leidde tot tien exactitudes, die opgenomen zijn in de deze week verschenen zesde editie van hun verzamelboek. Naast de ‘United Americans’ bijvoorbeeld een reeks in het zwart geklede artistieke dames, van tienermeisjes met lang haar en een T-shirt met opdruk. En een exactitude met ‘Old Masters’, bekende kunstenaars op leeftijd die naar Rembrandt en Vermeer gingen kijken, onder anderen oud-museumdirecteur Rudi Fuchs en schilder Aat Veldhoen.
Eén exactitude is mislukt, zegt Versluis. Onvoldoende Japanse toeristen wilden voor hen poseren. Versluis: „Fascinerend types: unisekskleding, een batterij camera’s op de borst en oordoppen in. Voor het Rijks hebben ze precies anderhalf uur. En dan moeten ze naar het Van Gogh, en dan naar een diamantair. Een beetje improviseren, even poseren, het zit niet in hun systeem.”
De fotografen waren verrast door de enorme mensenstroom in het Rijks, dat meer dan twee miljoen bezoekers trekt. Versluis: „De gastvrijheid is groot, en in alles voel je een enorme internationale vibe.” Maar er viel hen ook iets op. „Als ik een puntje van kritiek mag geven. Het museumpubliek is überblank en behoorlijk op leeftijd. Daar is nog werk voor ons nationale museum.”
Exactitudes
Ari Versluis & Ellie Uyttenbroek: Exactitudes, 6th Edition. nai010 Publishers, 320 blz, € 39,50
Exactitudes (zesde editie)
Het begon als een opdracht voor PTT Telecom en groeide uiteindelijk uit tot een fotoreeks die nooit afkomt. Fotograaf Ari Versluis en styliste Ellie Uyttenbroek maken al sinds 1994 foto’s van uiteenlopende subgroepen voor hun fotoreeks Exactitudes. In het gelijknamige boek staan inmiddels 154 series.
Sla het boek Exactitudes open en ineens zijn 24 ogen op je gericht. Op iedere pagina staan twaalf portretten van verschillende mensen in dezelfde positie. De herhaling maakt het een sterk geheel, want alle geportretteerden hebben één ding gemeen: ze behoren tot dezelfde subgroep. Als je het boek doorbladerd, zie je hoe divers de wereld is. Op straat zie je geregeld verschillende types rondlopen, maar nog nooit zag je 154 subgroepen verzameld in één boek. Doordat de samenleving blijft veranderen en sommige subgroepen verdwijnen en er nieuwe bijkomen is de fotoserie van Ari en Ellie nooit af. Hoe lang ze ermee door blijven gaan weten ze niet, maar zo lang het leuk blijft kunnen we portretten blijven verwachten.
Geschiedenis
Een reis door de tijd, dat is een beschrijving die goed bij Exactitudes past. Het is, naast dat het een fotoboek is, ook geschiedenisboek. Waarom? Er staan namelijk portretten van subgroepen vanaf 1994 in. Toen was het bijvoorbeeld de tijd van de gabbers, een groep die je nu niet veel meer ziet. Of denk aan het omaatje van vroeger met het permanentje en de regenjas, tegenwoordig is het een hippe dame die de regenjas nog wel even in de kast laat hangen. De afgelopen jaren is er veel veranderd in het straatbeeld en dat zie je terug in Exactitudes. Herinner je je bijvoorbeeld nog de tijd van de hanenkammen of skaters? Erg leuk om die verschillen in jaren te zien.
Foto © Ari Versluis & Ellie Uyttenbroek
Niet alles is bijzonder
Niet iedere serie is even bijzonder, zoals de Topshoppers, Veggies, Team Doppio of Latte Lovers, maar toch vullen ze het geheel goed aan. De groepen die iets minder interessant zijn, zijn vooral de groepen die je geregeld op straat tegenkomt. Dus herkenbaar zijn ze zeker. Misschien zijn ze daardoor wat minder speciaal? Dat neemt niet weg dat het erg knap is hoe Ari en Ellie zoveel verschillende subgroepen voor hun lens hebben gekregen. Het vergt veel tijd en energie en dat zie je ook zeker terug in het eindresultaat. Het is een bijzonder en interessant boek. De achtergronden zijn technisch gezien niet altijd perfect. Soms zijn ze wat blauw of grijs. Als alle portretten dezelfde strakke witte achtergrond hadden, was het geheel wellicht nóg sterker geweest. Echter leidt dit niet af van het geheel.
Buitenland
In het boek staan niet alleen subgroepen uit Nederland, maar Ari en Ellie gaan geregeld ook in het buitenland op zoek naar herkenbare patronen in het straatbeeld. Zo gingen ze bijvoorbeeld naar Rio de Janeiro, Peking, Casablanca, Milaan, Zürich, Londen en Parijs. Dat zorgt voor een mooie afwisseling wat ons betreft, want sommige groepen, zoals Cassettes Gang, Baristas, Donna Decaffeinata en Boubou Logo, zullen we in ons land niet snel tegenkomen. Daarom is het leuk om ze in het boek tussen alle Nederlandse groepen terug te zien. Iedere groep heeft in het boek ook zijn eigen naam, soms herkenbaar en soms zijn het namen waar we nog nooit van gehoord hebben. Gelukkig hebben de auteurs daar iets op gevonden, want achterin het boek staan alle namen van de subgroepen kort uitgelegd. Zo zijn we weer helemaal op de hoogte van alle hippe termen!
Foto © Ari Versluis & Ellie Uyttenbroek
Zesde editie
De eerste editie van Exactitudes verscheen in 2002. Inmiddels is het boek aanbeland bij de zesde editie, die we hier bespreken. In iedere nieuwe editie zijn nieuwe groepen toegevoegd, dus geen een boek is hetzelfde. In het zesde boek zijn onder meer de Rijksmuseumseries toegevoegd. Ari en Ellie kregen van het Rijksmuseum de opdracht om haar bezoekers vast te leggen. Dit resulteerde in tien series, zoals Portrait of a Lady, United Americans en Farmcore. Bijna alle series die in het boek staan, zijn in opdracht gemaakt. Zodra een boek is uitverkocht, werken Ari en Ellie weer aan een nieuwe editie.
Exactitudes is een mooi inspiratieboek voor iedere fotograaf. Ari en Ellie laten onder meer zien dat je geen gekke capriolen uit hoeft te halen om interessante en boeiende fotoseries te maken.
DOOR MARK ROOS
De onlangs verschenen, met nieuw werk opgesierde vijfde editie van de Exactitudes-catalogus van Ellie Uyttenbroek en Ari Versluis bevat 136 portretseries van opvallende verschijningen in het straatbeeld. Bladeren door het boek is één grote aha-erlebnis. De dames op leeftijd met hun pastelkleurige regenjassen, de met Karel van de Graaf-hoeden getooide intellectuelen met hun lange regenjassen en de Rotterdamse sportschooljongens: ze zijn uit duizenden herkenbaar.
Elke fotoserie bestaat uit twaalf exemplaren. Versluis: ,,Het is ons streven dat je één werk ziet in plaats van 12 kleine werkjes. Deze catalogus laat de 136 geslaagde pogingen zien, want er zijn ook tal van afgekeurde series en incomplete series. Alle 12 de beelden in één werk moeten stuk voor stuk raak zijn. Als we maar 11 geschikte exemplaren hebben, gooien we het weg.''
Voor Uyttenbroek en Versluis begon het allemaal in 1994, toen ze door KPN werden gevraagd telefoonkaarten te ontwerpen met daarop portretten van subculturen. Uyttenbroek: ,,We dachten toen: we kunnen één gabber uitnodigen, maar we kunnen er ook gelijk 50 vragen en er een gezellige boel van maken. Toen we de foto's van al die koppen op onze lichtbak zagen hangen, zagen we een soort tableau, een nieuw werk ontstaan. Vanaf dag één is het eigenlijk een hit geweest.''
Er volgden tal van exposities, van Naarden tot Rio en Casablanca, en opdrachten voor tijdschriften en bedrijven in binnen- en buitenland. Nu ligt de vijfde editie van hun catalogus in de winkel, met 48 nieuwe series, geschoten in onder meer Parijs, Londen, Rotterdam en Milaan. Uyttenbroek: ,,In Milaan hebben we enkele series voor het koffiemerk Lavazzo gemaakt. We hebben er vier weken voor uitgetrokken om het straatbeeld te bestuderen en in kaart te brengen. Daarna zijn we de series gaan benoemen, mensen gaan zoeken en zijn we daadwerkelijk aan het fotograferen en afwerken geslagen.''
Versluis: ,, Voor ons is het een sport om een serie binnen de gestelde tijdslimiet af te krijgen. Lukt dat niet, dan hebben we wellicht iets gezien dat er niet was of waren we te te geforceerd bezig, te vroeg, te laat, op de verkeerde plek of was de urgentie er niet.''
Uyttenbroek en Versluis benaderden potentiële modellen op straat, waarna ze naar een mobiele studio werden geloodst. Uyttenbroek: ,,Met die studio trokken we door de stad als een soort kermisklanten. Mijn ervaring is dat het het best werkt als je mensen spontaan van straat trekt. Als je telefoonnummers gaat uitwisselen en afspraken gaat maken voor pakweg volgende week dinsdag, kan er van alles misgaan.''
Het meeste werk gaat volgens de twee zitten in de voorproductie, het zoeken naar de goede prototypes. Versluis: ,,Elke levensstijl heeft zijn eigen ritmes en gewoontes, en die moet je als buitenstaander zien te doorgronden. Sommige menstypes vertonen zich alleen 's morgens vroeg, sommigen zijn pure nachtvlinders.''
Uyttenbroek: ,,Voor die serie vrouwen in bontjassen zijn we op zoek gegaan in de sjieke buitenwijken van Milaan. Die serie met Turkse vrouwen in lange denim-jassen hebben we in de Rotterdamse Afrikaanderwijk gemaakt. Bij die laatste serie denk je echt iets ontdekt te hebben dat typerend is voor de Afrikaanderwijk, maar als je in Kreuzberg in Berlijn loopt, zie je dezelfde soort vrouwen in dezelfde soort jassen lopen.''
Op de vraag of Uyttenbroek en Versluis zichzelf zien als antropologen, schudden ze hun hoofd. Uyttenbroek: ,,Het gaat ons in eerste instantie om de uiterlijke verschijningsvormen, om de modeverschijnselen. De interesse van wat daar precies achter zit, komt op de tweede plaats.''
Versluis: ,,Dat neemt absoluut niet weg dat we ons onderwerp respecteren. Het is echt een positieve interesse. Wij zijn absoluut niet cynisch. We fotograferen wat we mooi vinden en wat ons fascineert.''
Uyttenbroek: ,,Zo'n serie Dutch Family, met dames op leeftijd in oerdegelijke, windbestendige jacks, is niet het toppunt van mooi, maar het is wel heel sprekend en herkenbaar.''
Versluis: ,,Toen wij begonnen had je geen internet, geen online shoppen, geen bloggers en geen Facebook. Die digitale revolutie heeft er echt voor gezorgd dat veel dingen op de wereld op elkaar zijn gaan lijken.''
Uyttenbroek: ,,De architectenlook is in Amsterdam niet wezenlijk anders dan in Rome of New York. Veel van de mensen die we de laatste jaren hebben gefotografeerd, vind je overal.''
