For the very first time, the Centre Pompidou is devoting a retrospective to the work of David Goldblatt, a key figure in the South African photography scene, and a major artist in the politically committed documentary. Through his photos, Goldblatt tells the story of his native country, its geography and its inhabitants, maintaining a singular tension between subject, territory, politics and representation. The exhibition looks back over his career through a selection of major series, and reveals lesser-known groups of pictures, like his first photos taken in the townships of Johannesburg. The series On the Mines, now considered an iconic work in the history of documentary photography, is presented with working prints. The exhibition also includes part of the Particulars series from the Centre Pompidou collection and the artist's most recent work, through the Intersections series. All these series cast a sharp eye on the complexity of social relations under apartheid.
Born 1930, David Goldblatt has spent almost three quarters of a century travelling South Africa. In his photographs he tells the story of the country of his birth, through its places and people. A witness to the inauguration, ascendancy and fall of apartheid, he offers a scrupulous exploration of its complex history. A winner of the Hasselblad Award (2006) and of the Henri Cartier-Bresson Prize (2009), Goldblatt is today considered to be one of the major photographers of the 20th century, and that for many other reasons than this fidelity to his topic. He limits each project to a particular location that he knows very well and this perfect familiarity allows him to find the appropriate form to articulate his subject in all its complexity. While his choice of documentary links him to such masters as Dorothea Lange, Walker Evans, August Sander or Eugène Atget, Goldblatt has never wanted to settle for already existing photographic solutions.
The singularity of Goldblatt’s art derives, more generally, from his personal history and his view of life. Born to a family of Lithuanian Jewish immigrants who had fled persecution, he was raised in a spirit atmosphere of equality, respect and tolerance for those of other cultures and religions. In the family home, a house full of books, everything was discussed. His older brothers raised his awareness of social issues and introduced him to left-wing thought, helping develop a sensibility evident in his earliest photographs, taken between the ages of 16 and 18, featuring dockers, fishermen and miners. Mines were a particular interest, and as a young professional he would go on to shoot a series on the mines of his home region, then in decline, some even abandoned. These pictures went to make up his first book, On the Mines, a collaboration with writer Nadine Gordimer. To all this must be added his curiosity and his urge to understand, rather than merely condemn, attitudes he did not share. It is this that prompted him, after the institution of apartheid, to turn his camera on the Afrikaaner small farmers he met in his father’s clothes shop. The pictures were published in 1975, in his second book, Some Afrikaners Photographed. His opposition to apartheid and to the misdeeds of the government inspired a long series of images shot almost forty years ago, entitled Structures. Accompanied by detailed and informative captions, these photographs of buildings and landscapes encourage reflection of the relationship between these forms and the social and political values of the individuals or groups who create and inhabit them.
David Goldblatt often says that photography is not a weapon, and that it should have nothing to do with propaganda, even in a good cause. In this spirit, the photographic language that he deploys is simple yet powerful. In taking his time, using a tripod-mounted medium format camera and setting his own opinions to one side, Goldblatt offers space to the person or place he photographs, and thus succeeds in communicating the ideas and values they express.
From his youthful efforts to his most recent pictures, the Centre Pompidou’s Goldblatt retrospective offers, for the first time in France, an unprecedented survey of more than 50 years of photography. Bringing together two hundred photographs, a hundred hitherto unpublished documents and a series of films in which Goldblatt discusses his own work, it enables visitors to immerse themselves in a fascinating body of work that teaches one to look with a socially aware and analytical eye. As the photographer’s friend, the renowned novelist Nadine Gordimer put it: “The ‘essential thing’ in Goldblatt's photographs is never a piece of visual shorthand for a life; it is informed by this desire for a knowledge and understanding, for the entire context of that life to be conveyed, in which that detail above all others has meaning. And it’s the presence of that ‘essential thing’ – and not the detail as such – that maintains the equilibrium of the whole, between the generality of what has been seen over and over again and what is seen in a distinctive fashion.”
“David Goldblatt doesn’t snatch at the world with a camera. He seeks to rid himself of preconceptions about what he sees before he explores it further with his favoured instrument, the photographic image” – Nadine Gordimer, 1983.
The South African photographer is a guest of honor at the Centre Pompidou in Paris. A vast retrospective dedicated to his work presents the eye of a man focused on recording the delicate reality of his country and its inhabitants.
Speaking of writing, Jorge Luis Borges advised that one should seek a “secret and modest complexity.” David Goldblatt has expressed his affinity for this formula; indeed, it could be the key to his whole oeuvre, as the photographer brings to light a situation that allows us to examine the world in all its nuances and countless intricate possibilities.
We can retrace David Goldblatt’s career path starting with his early works shown at the Centre Pompidou in a section of the exhibition devoted to history. Thus in 1966, he became fascinated with the gold mine located just outside Randfontein, the town of his birth. Not only does the photographer capture the miners’ faces in his evanescent pictures whose coarse-grained texture lends the images a ghostly appearance, he also takes us behind the scenes: the general manager’s bathroom, the overseer’s “boss boy” in charge of personal security, the general view of the mine and the machinery. Goldblatt takes in everything: he is an impartial witness who adapts to his subject and excels in all the possible ways of taking a photograph. “I don’t consider myself as an artist,” he says. “I prefer to think, not that I am working in art, but rather than I seek the art of doing my work well.”
Johannesburg
“I grew up very privileged. At home, I had Paris Match and looked at the stories of photographers who inspired me and made me want to take up this profession.” This encounter helped Goldblatt develop his talent as a documentary photographer capable of conveying the individual voice of each story through images. This ability is evident in his series devoted to Afrikaners, that is, white South Africans of German, Dutch, French, or Scandinavian origin who actively supported segregation during the apartheid. David Goldblatt does not stop at painting a bleak, true-to-life picture, but points out the extent of inner divisions within the group.
All of the photographer’s work revolves more generally around the larger issue of social division. Black domestic workers interact with their white employers, and Afrikaners may be less racist than one might think. In Goldblatt’s work, there are no shortcuts or stereotypes; on the contrary, every photograph is the fruit of careful reflection about the faces and landscapes he comes across. It is an invitation to meet people, as in the case of the handsome portraits of Johannesburg inhabitants: the housewife beaming at the photographer, the singer lounging on the sofa in her apartment, or the stern-looking official glued to his desk. In the photographer’s viewfinder, a worker is placed on equal footing with the employer, a bum with a diva. Goldblatt systematically positions himself at an elegant distance that is distinctly his own.
Buses
His portraitist’s talent is coupled with keen awareness of the society around him. David Goldblatt followed, for example, the life of a farmer named Kas Maine, which aptly illustrates the problems faced by black peasants unable to own land under the apartheid. Forced to live on a small plot of land, the farmer shows his tiny makeshift shack, which the photographer makes a point of immortalizing. Similarly, in a series focused on bus routes traveled by the poorest—mainly black— population on their way to the remote locations where they work. Goldblatt recorded the hardship of this exhausting commute—up to eight hours a day!—and thus documented the underside of a segregated society fractured by a profound socioeconomic divide.
Structures
At the heart of the exhibition, David Goldblatt added recent photographs, which bear witness to the ongoing developments in his country, often in the direction of decreased discrimination. Nevertheless, as his images show, much work remains to be done in South Africa, where vestiges of the apartheid are very close to the surface. This is the message of the series titled Structures, in which the photographer reveals the remnants of the past and traces the lines of division that run through an extremely splintered and hierarchical society. In this series, Goldblatt focuses on architecture as much as he does on people. For example, he looks at empty residential buildings, which were part of an abandoned housing project designed exclusively for whites. Further down, the photographer shows a footbridge over a railroad, accompanied by the following caption: “Pedestrian bridge over the Cape Town–Johannesburg railway. … people … crossed this bridge in two streams—‘White’ and ‘Non-White’.” The signs are now gone, but the divided staircase continues to be used by a population of about 2000.
Reflection
In short videos set up around the exhibition, David Goldblatt poignantly narrates the stories of the places and the people he has photographed. He contextualizes every picture, thereby showing his commitment to his work. Nothing seems to escape him, and every image is the result of prolonged reflection which authorizes him to capture nothing less than a faithful image of a complex reality full of contradictions. While some photographs point to the shortcomings of this society, others reveal glimmers of hope, for example the picture of a man, shown from behind, pushing a wheelbarrow as he builds a house on his own land after decades of being denied access to housing. “Looking at his contracted muscles, we are led to believe that this man is very content,” comments David Goldblatt in one of the videos.
Jean-Baptiste Gauvin
Jean-Baptiste Gauvin is a journalist, writer, and stage director. He lives and works in Paris.
David Goldblatt
February 21 to May 13, 2018
Centre Pompidou
Place Georges-Pompidou
75004 Paris
France
www.centrepompidou.fr
‘Dit gaat om beknotting van de vrijheid van meningsuiting’
David Goldblatt
Na de recente studentenrevolte in Zuid-Afrika verhuist fotograaf David Goldblatt (87) zijn archief naar de VS. Zelf blijft hij, zoals hij ook tijdens de apartheid bleef. „Deze betrokkenheid zou ik nooit ergens anders kunnen hebben.”
Peter Vermaas
28 februari 2018
Foto David Goldblatt & Goodman Gallery Johannesburg en Cape Town
Het grote retrospectief van de Zuid-Afrikaanse fotograaf David Goldblatt (1930) is t/m 13 mei te zien in Centre Pompidou, Parijs. Inl: centrepompidou.fr
Voor hem ligt een foto van een hoopje gruis op gebutst asfalt. Bovenin is het cijfer 6 te zien en een stukje van wat een bumper lijkt. Spectaculair is de compositie niet. „Dit is de plek waar studenten zo’n twintig schilderijen en een paar foto’s verbrand hebben”, zegt David Goldblatt afgemeten. Zijn stem verandert nauwelijks in toonhoogte, alsof het hem onbewogen laat. Wat niet zo is.
In de catalogus van zijn vorige week geopende grote retrospectief in het Centre Pompidou in Parijs bladert de 87-jarige Zuid-Afrikaanse fotograaf naar foto’s van lege haakjes en resten van schilderijlijsten en van een in doeken gewikkelde sculptuur van khoikhoi-vrouw Saartjie Baartman in een bibliotheek. Alles zwart-wit. „Ik noem dit mijn forensische werk”, zegt hij na een korte stilte. „Het was een precies verslag van wat daar gedaan is.”
Daar, dat is op de Universiteit van Kaapstad. Toen in 2015 protesten uitbraken rond het standbeeld van een van de grondleggers van de universiteit, de negentiende-eeuwse imperialist Cecil Rhodes, wilde Goldblatt erheen. „Ik fotografeer heel zelden evenementen, maar dit was belangrijk”, zegt hij. Zijn leven lang heeft hij tot in het fijnste detail de sociologie en uiterlijke verschijningsvormen van de Zuid-Afrikaanse rassenscheiding gedocumenteerd. In Kaapstad zag Goldblatt hoe Rhodes van zijn sokkel ging.
Foto Vincent mentzel
Een jaar later keerde hij terug om vast te leggen hoe de protesten tegen de ‘witheid’ van de universiteit waren geëscaleerd. Studenten hadden brandjes gesticht en kunstwerken vernield. De universiteit zelf had een commissie benoemd die zou bepalen welke kunst voor studenten potentieel aanstootgevend zou kunnen zijn. Zo’n zeventig werken – witte kunstenaars die zwarten hadden geportretteerd, mannen die vrouwen hadden afgebeeld – waren verwijderd of, zoals Saartjie Baartman, ingepakt.
„Ik ben nog steeds geschokt”, zegt Goldblatt in een zaaltje naast Centre Pompidou. „We hebben een uitstekende grondwet, we hebben wetten die ons behoorlijk wat vrijheid geven. Wat de studenten deden was onvergeeflijk. Ze wilden heersen met hun vuisten, met hun lucifers. Maar in een democratie praat je. Het werd nog erger toen de universiteit onderschreef wat de studenten hadden gedaan door de eigen kunstcollectie te censureren. Dat was voor mij de ultieme terreur.”
Er zat geen werk van Goldblatt bij. Maar hij tekende wel protest aan. Hij beëindigde het contract dat hij enige jaren eerder met de universiteit had gesloten om zijn archief daar na te laten. Hij is nu in onderhandeling met Yale.
„Het was een eenmansprotest”, lacht hij besmuikt. „Maar ik sta niemand toe mijn werk te compromitteren. Ik heb altijd weten te voorkomen dat mijn werk voor propaganda of voor doeleinden van anderen werd gebruikt. Had ik mijn werk in Kaapstad gelaten, dan had ik passief bekrachtigd wat de universiteit aan het doen was. Dat kon ik niet.”
Foto David Goldblatt & Goodman Gallery Johannesburg en Cape Town
Hoe heeft de universiteit gereageerd?
„Door te liegen. Ze zeiden dat ik mijn werk weghaalde omdat ik het wilde beschermen tegen geweld. Dat was niet zo. Dit gaat om beknotting van de vrijheid van meningsuiting en de universiteit was medeplichtig. Ik heb een witte vriend in New York die zijn jonge zwarte vrouw tijdens haar zwangerschap gefotografeerd heeft. In Kaapstad had hij die foto’s niet kunnen tonen. Dat is vreselijk. Zodra je mensen toestaat regels te dicteren voor hoe je je moet uiten, dan is de volgende stap dat ze je vragen het werk in je archief van moslims, Joden of mensen met groene ogen weg te halen of te verbranden.”
Uw werk is intrinsiek Zuid-Afrikaans. Wat heeft dat in de VS te zoeken?
„Ja, dat is moeilijk. Maar het is onvermijdelijk, ik kon niet anders. Met Yale heb ik afgesproken dat ze ook een digitaal archief in Zuid-Afrika aanhouden.”
Na de apartheid fotografeerde u veel in kleur. Nu weer zwart-wit. Is dat bewust?
„Ik ben heel boos over sommige zaken, net zoals in de apartheidsjaren. Ik wil de dingen niet verzachten door kleur te gebruiken. Zo’n tien, twaalf jaar heb ik vooral in kleur gewerkt. Nu weer in zwart-wit.” Vergoelijkend: „Maar dat kan ook zo weer veranderen hoor.”
In Zuid-Afrika lijkt met de nieuwe president verandering op komst.
„Dat geeft ons enige hoop ja. Natuurlijk wordt het beter als je de grootste boeven wegstuurt, maar we zitten nog steeds met enorme problemen. Miljoenen jonge zwarte mensen zijn niet alleen werkloos maar ook niet aan werk te helpen omdat ons onderwijs zo slecht is.”
Het is voor het eerst dat fotostad Parijs Goldblatt zo’n grote overzichtstentoonstelling gunt. Er zijn foto’s te zien die hij maakte als tiener in de jaren veertig, er zijn beroemd geworden beelden (met oorspronkelijk teksten van Nadine Gordimer) die hij maakte van de mijnen rond Johannesburg, werk uit Soweto en dat van Afrikaners op het platteland of in de witte middenklassestad Boksburg. Bij alle series heeft Centre Pompidou instructieve filmpjes gemaakt waarop Goldblatt, op die ogenschijnlijk onbewogen toon, de context verstrekt die de foto de politieke diepte geeft die veel kijkers anders zou ontgaan.
Bekijk ook de fotoserie: David Goldblatt: 70 jaar Zuid-Afrikaanse geschiedenis in foto’s
Goldblatt groeide op in het mijnstadje Randfontein, ten westen van Johannesburg, als zoon van een Joodse winkelier. Hij begon een camera te gebruiken om zijn omgeving te fotograferen, vertelt hij. „Klasgenootjes, leraren. Maar ook mijn postzegelverzameling.” In bladen als Look, Life en Picture Post zag hij het werk van grootheden als Cartier-Bresson of Bill Brandt. „Dat wilde ik ook.” Toen hij na het overlijden van zijn vader in 1963 de familiezaak verkocht, kon hij fulltime als fotograaf aan de slag.
Tijdens de apartheid heeft hij „in principe” alles kunnen fotograferen wat hij wilde. „Maar had ik een vergunning nodig, dan vroeg ik die aan.” Zoals in Soweto. Daar werkte hij officieel voor het blad van mijngigant Anglo-American. Maar hij aarzelde. „Ik wist niet goed wat ik moest. Als ik uit de auto stapte, dan werd ik door kinderen omcirkeld. Ik moest een manier vinden om daar te kunnen werken.” Hij zette zijn camera op een statief op een publieke plek en wachtte. Zo zou hij later ook in Boksburg werken. „Mijn ervaring is dat mensen eerst nieuwsgierig en argwanend zijn, maar later verveeld raken. Dan begint voor mij het werk.”
Foto David Goldblatt & Goodman Gallery Johannesburg en Cape Town
Hoe kenners dat werk uiteindelijk beoordelen, interesseert hem minder. „Ik hecht geen waarde aan de vraag of mijn werk kunst is of niet”, zei hij tot verwondering van Franse journalisten bij de perspresentatie van de expositie. Zij kwamen met vragen over genres, concepten en mogelijke verwantschap met Pierre Bourdieu. Spraakverwarring alom. Goldblatt, volgens specialisten een ‘documentair fotograaf’ bij uitstek, weigerde zich in een hokje te laten duwen en gaf ontwijkende antwoorden.
„Ik hou niet van die termen”, zegt hij. „Er kan hier in Parijs op een straathoek een camera hangen die iets filmt wat morgen een sensatie is en over vijf jaar als kunst gezien wordt. Maar of foto’s nu door een automatische camera op straat of door Richard Avedon in zijn studio in New York gemaakt zijn: het zijn zonder uitzondering documenten die een aspect van de werkelijkheid voorstellen. Dat is waar fotografie om draait en dat is wat ik doe. Ik kan niet pretenderen dat ik conceptuele kunst volledig begrijp, maar zelf ben ik nooit veranderd. ” Ondanks zijn gevorderde leeftijd gaat hij er nog regelmatig met zijn campertje op uit om het Zuid-Afrikaanse landschap, in al zijn uitbundige of perverse verschijningsvormen, vast te leggen.
U heeft wel eens gezegd dat uw camera geen wapen is. Hoe zag u uw rol?
Fel: „Ik heb nooit enige rol gehad. Ik was professioneel fotograaf voor bladen en ik maakte persoonlijk werk omdat ik voelde dat ik dat moest doen. Het was een dialoog met mezelf en mijn landgenoten.”
Is uw manier van opereren sinds het eind van de apartheid veranderd?
„Ik heb nu soms een bewaker met een wapen bij me als ik werk.”
Heeft dat uw fotografie beïnvloed?
„Waarschijnlijk wel. Ik dacht altijd: als ik mensen laat zien dat ik hen vertrouw, dan vertrouwen ze mij ook. Maar ik kan dat niet meer van ze vragen als ik met een bewaker kom. Ik denk een tweede keer na voor ik iets doe nu. Het komt natuurlijk door de hoge criminaliteit. Maar misschien ook door de veranderde verhoudingen. Vroeger had ik als witte voorrechten die ik nu niet meer heb.”
Wilde u nooit elders fotograferen?
„Nee, nooit. Ik heb projecten gedaan in Australië en in Engeland. Maar ik voel me in andere landen een binnendringer. Ik weet er niets vanaf, ben er niet geboren en er niet opgevoed met de ideeën. Ik ben er een buitenlander. In de eerste jaren onder de (apartheidspartij) Nasionale Party hebben mijn vrouw en ik serieus overwogen om met onze drie kleine kinderen te emigreren, maar ik heb haar overgehaald te blijven. Ik realiseerde me hoe diep ik betrokken was bij Zuid-Afrika en dat ik die betrokkenheid nooit ergens anders zou kunnen hebben.”
