Neo Rauch: Heilstätten
David Zwirner Gallery - New York
By Stephen Knudsen
Of the dozen new paintings, most of the large ones brim over with disjointed viewpoints, vanishing points and figural relationships. These are hallmark Rauch paintings that make you feel like you are falling into the rabbit hole-paintings that depict people with grit, always fixing, making do, trying to find inspiration to go on and keep the faith in spite of utopia in entropy.
Thankfully, Neo Rauch has given us something new as well. Consider April Night, 2011. When surveying his work of the last two decades, one is hard- pressed to find any large figurative painting like it.
The 10-foot-tall April Night breaks ranks by reeling back into something calm and quiet. Reasons for this are difficult to deduce, as Neo Rauch has become increasingly guarded about his personal iconography. Though he understands the impulse to have his rhetorical inventory explained, ultimately he feels the work best reveals its intellectual and visceral evocations over time in non-verbal space. Speaking with Hanna Schouwink, gallery partner and long-time advocate of Rauch, one gets more ringside clues into the work. She spent time with the artist in his studio while this body of work was in production. Ms. Schouwink confirmed Neo Rauch’s concerted intention to pare down April Night, remarking that originally there were three figures in the painting. The calm in April Night feels like a good exhale-a counterpoint to the super-packed and active imagery of the artist’s other paintings.
In April Night, the building, excavating, carrying and pulling of a typical Rauch painting is reduced to thinking. The two figures lounge on stumps, communing with an owl and an owl’s head-not unlike the bizarre Max Beckmann paintings with figures holding fish in unholy ways. All of his work acknowledges the limitations and yet the great will power in human energy, and interpreting his iconography at that starting point is often effective.
The owl can be seen as the wide-eyed hunter in search of inspiration. The woman and man, with their eyes closed, are trying to decipher and process that inspiration. They signify the artist as hunter, with paintbrushes placed in the falconry gloves. However, sometimes there is no inspiration. Sometimes the artist finds it. Rauch does not stop there, because the thinking and the introspection are written in some code in nature. Stumps make letters on the ground, and branches seem to spell something out in the sky. It does not matter what the message is other than some kind of information about to ignite.
Neo Rauch has lived most of the 51 years of his life in or near Leipzig, Germany, the city of his birth. Even while East Germany was communist, he stayed and was conditioned in a way that those artists who left for the free West could never be. He witnessed the limping economy of communist East Germany (GDR) and the sprawl of uninspired gray concrete that was the Berlin Wall. He saw Leipzig poison itself with industrial waste, and he experienced the physical and psychological repression-all of this constant until the euphoric reunification of Germany when he was 30 years old. In the 1980s, Rauch studied painting at Leipzig’s Academy of Visual Arts, choosing to embrace the figure in painting even though it was certainly distasteful that the figure was key to Social Realism, the GDR-sanctioned art. Indeed, signifiers of coping with repression, as he experienced it, populate his works. In April Night, the figures wear the coats of East German border guards-a nod to the past and the long-vanquished wall. The man also wears guard boots, but as a 21st-century fashion update the woman’s boots are pink.
In hindsight, Neo Rauch’s unusual choice of artistic lineage seems like a smart fit. But a little more than just a decade ago, it was not looking that way. Making large figurative paintings, which feel narrativish and evoke sensibilities that can go back centuries, is just what most of his contemporaries, from the East and West, distanced themselves from-and for good reason. Such an approach is a tough way to go in a contemporary art world bent on exacerbating the latest idiosyncrasies, with a great deal built on digital influence. If anyone deserves to emulate and continue the lineage of greats like Max Beckmann, it should be someone like Mr. Rauch.
Taking a retro stance kept the artist in obscurity for a good part of his career, and he was willing to accept that in order to paint on his terms. But after the buzz over his paintings at the 1999 Armory Show in New York, that all changed. Rauchmania has been brought to fever pitch by some critics such as Roberta Smith, collectors such as Saatchi and curators such as Gary Tinterow. So why did the work, on its own terms, catch fire? Smith, writing in a 2000 New York Times review, was right to praise formal qualities in the work and the artist’s ability to “effortlessly move back and forth between material [loose details] and representation.”1 Many of the works are painted well, with a quality that only gets better as they get bigger. In the 19th century, Gustave Courbet taught us the power of placing the laborer on a heroic stage, and Rauch gets that right without question.
As cryptic as it often seems, the iconography is what ultimately resonates. We seem to grasp the power of it even if we are unsure of the precise message. Mr. Rauch ‘s work cries out about the struggle in a time when we find our direction to be suspect. But the works do not push this pessimism too far. Unlike an Odd Nerdrum post-utopia, all is not lost. We still heal. We still try. We still have potential to have a thought that will do good.
April Night evokes the idea of thought, both intellectually and viscerally. We intellectualize the thinking figures, but we also feel the invitation to meditate through the formal qualities of the work. The painting plays down Mr. Rauch’s characteristic wild, graphic-like design, and he gets the idea of thought across in a new way, here, by allowing figures, objects and ground to tonally merge more than usual. In a sense, a little Leonardo sfumato has taken hold, and I am not simply speaking just of the little smoke from the fire. Forms dissolve in the atmosphere of twilight. This is a quiet color language that speaks to the electrical impulses of thinking, which are akin to the voltage through the power line and April’s near emergence into a Northern European spring.
Even the process of the painting is about a stream of thought let loose. Rauch works without any preparatory drawings and photographic mediation, starting with an object or face and letting it evolve organically. In a recent interview with Rita Pokorny, Mr. Rauch said that hopefully the work becomes “an animal, a living thing…As soon as I have the feeling that the thing has blood circulating through it, a nervous system, a skeleton, then questions as to the message become completely marginal.”2 Rauch clearly wants the viewer to come away moved on a gut level rather than just an intellectual level.
A companion piece to April Night, the bronze sculpture titled The Hunter confirms one of the interpretations of the painting: that of artistic inspiration and thought. According to Hanna Schouwink, one of the early titles considered for the sculpture was simply The Painting. Ms. Schouwink remarked, “I find it so interesting that this painter makes a sculpture that is an allegory for painting.”3 Neo Rauch has stated in German television interviews that he mixes his paints right on the studio floor and that faces just appear on the floor and beg to be put on canvas. Likewise, The Hunter has faces appearing on her torso.
The meaning of the sculpture certainly has other facets, however. It is more ominous than April Night, for instead of a human holding the head of an owl, the owl has collected human heads that have been affixed to the figure’s upper body as if hung by a cord around the neck as trophies.
Today, the owl is often an emblem of wisdom, with roots in Greek mythology, but it can also signify evil and ignorance harkening back to interpretations in medieval bestiaries and later in Goya’s Caprichos series. In that perspective, the owl signifies a crisis of reason that is as destructive to our humanity now as it was then.
The sculpture, The Hunter, shows up in the painting Heilstätten and confirms this expanded meaning of the work. On the furthest horizon, in a small area near the center of the painting, a man in a purple coat seeking care (or having received it) stands with head down before the sculpture-an act of ideological triage, of finding something redemptive in our present condition. The fuel cans that he has carried and set down also speak to the idea of finding the energy to go on in spite of it all.
These new works clear up a misconception. We should take Mr. Rauch at his word, that he has little interest in emulating pure Surrealism or Social Realism. He is no more either of those than Picasso was. There is no jingoism for the state and/or the subconscious.
In 1820, Hegel remarked, “The owl of the Roman Goddess Minerva spreads its wings only with the falling of the dusk.”4 Good philosophy, and inspiration for that matter, often comes too late for its age. But it can still come, and that is why Mr. Rauch’s paintings, even with their recognition of compromised and failed utopias, do more than inform on gloom. They can speak of transformations wrought by processed inspiration, and in April Night this creative energy is painted with uncharacteristic suspense and quiet, feeling like a sublime whisper that the game is not over. Of course, the title of the show foretold this: “A Place of Healing.”
NOTES
1. Smith Roberta, “Neo Rauch.” Art in Review. The New York Times March 10, 2000. <http://www.nytimes.com/2000/03/10/arts/art-in-review-neo-rauch.html>
2. Pokorny, Rita. “Interview. You won’t find an ‘Untitled’ among my works.” The Art Newspaper Issue 224 May 19, 2011.
<http://www.theartnewspaper.com/articles/You-wont-find-an-Untitled-among-my-works/23592>
3. Excerpt from a conversation with Hanna Schouwink in December 2011.
4. See, Hegel, G.W.F. “Preface”. Hegel’s Philosophy of Right. Ted Honderich (ed.), Oxford: The Oxford Companion to Philosophy, 1995, pp. 638.
(November 4 - December 17, 2011)
Stephen Knudsen is a professor of painting at Savannah College of Art and Design and exhibits work internationally. He is a regular contributor to NY Arts Magazine, Chicago Art Magazine and The SECAC Review Journal. He is also a co-developer of Image Comparison Aesthetics for theartstory.org and developer of Fourth Dimension Color Theory and the Dual Color Wheel, both of which are used widely in universities.
Het galmend universum van Neo Rauch
De virtuoos schilderende Rauch leent bij allerhande tijdvakken en kruipt terug in de tijd. Maar overal blijft voelbaar dat hij geschoold is in het socialistisch realisme.
Sandra Smets
8 februari 2018
Foto Uwe Walter
Beeldende kunst
Neo RauchNeo RauchT/m 3 juni in Museum de Fundatie, Zwolle. museumdefundatie.nl
●●●●●
Daar, kijk daar, in de verte. Eén man kijkt naar links en een ander naar rechts, maar die derde, die wijst voor zich uit: daar!
Wat het is dat hij aan de horizon ziet opdoemen, valt buiten de randen van dit schilderij van Neo Rauch, maar het zal ongetwijfeld iets groots zijn – Rauchs werk gaat over visioenen, ideologieën, utopieën en de instorting ervan.
Zo ook dit schilderij uit 2001, Unschuld, dat in Rauchs solotentoonstelling in de Fundatie een hele muur voor zichzelf opeist. Zijn doeken ontlenen hun monumentaliteit niet alleen aan hun afmetingen, ook ademen ze met grandeur een geschiedenis die ruimte vraagt.
In de Fundatie heb je soms het gevoel dat ze uit de zalen barsten, dat het plafond te laag is – wat het niet is. Met ruim zestig schilderijen neemt de expositie het museum over, met een dwingende chronologische looproute. En dan die letters: het woord ‘Unschuld’ staat prominent op de betreffende afbeelding geschreven, in verschoten kleuren. Zo nadrukkelijk roepen onschuldig te zijn: dat kan niet in de haak zijn.
En in de haak is het nooit bij de uit Leipzig afkomstige Rauch. Het IJzeren Gordijn was roestig, maar bestond nog wel toen hij in de jaren tachtig werd geschoold in het socialistisch realisme. Kunst was bedoeld als propaganda van de al gauw failliete ideologie. En zowaar: als je nog eens naar Unschuld kijkt, lijkt het een zelfportret, dat mannetje dat zo vastberaden voor zich uit wijst, maar er volkomen verloren bij staat.
Omringd door molens, machines en bouwblokken worden zijn personages gereduceerd tot economische instrumenten. De vroege werken zijn vaak op liggend formaat: panoramisch breed zoals een communistische bureaucraat de wereld planmatig uittekende. Het zijn zijn beste werken in de Fundatie: dat liggende formaat, enkele zendmasten, het land doorkruist door treinen of elektriciteitsdraden die nergens heen gaan, de mensjes. Elke lijn zit bomvol suggestie. Meer hoeft niet.
Toch zal het meer worden, want Rauch gaat in de jaren na Unschuld inspiratie halen bij telkens meer tijdvakken – eerst de 19e, later de 18e eeuw. De formaten worden steeds vaker staand en plechtig hoog. Omdat hij een Oost-Duitser is, zit er een zekere ironie en nostalgie in om een failliete schilderstijl te blijven gebruiken. Deze zet hij met andere schildertradities in tot één groot theaterstuk, waarin hij zelf een rol speelt van nederig boodschapper van iets groters.
Maar, aangezien hij dat grotere zelf heeft bedacht, maakt hij zichzelf ook almachtig en zijn gedroomde wereld, die vergeelde utopie, bombastisch. Telkens zie je moderne arbeiders tussen mythische wezens, in een avondrood kleurend surrealisme. Bordkartonnen figuren uit poesiealbums en oude illustraties zweven rond in een universum van verschoten kleuren, dat steeds meer gaat galmen. Ja hij is virtuoos, en ook sommige nieuwe werken zijn spannend, maar echt risico’s opzoeken of iets heel nieuws proberen, dat zit er niet in.
In plaats daarvan bouwt hij voort aan een continue wereld en die standvastigheid, die een zwakte is, versterkt dat beeld van een groots magisch universum. Kunstkopers staan op wachtlijsten om zijn schilderijen te mogen kopen. Door zijn schilderstijl niet te veranderen is het alsof Rauch geen keus heeft: zich voordoen alsof ook hij een radertje is in een machine, een ideologie, een visioen, iets wat hem en ons ontstijgt maar wat hij – als visionair – wel ziet. Oftewel: als hij vasthoudend die schilderstijl voortzet, dan blijft hij die droom optillen en versterken zijn schilderijen elkaar onderling. Al is het artistiek een wat voorspelbaar pad, het is een gouden formule. Met dank aan het IJzeren Gordijn.
‘Wen er maar niet te veel aan, aan die glamour’
Neo Rauch
Uit de schilderijen van Neo Rauch spreekt een verlangen naar lang vervlogen tijden. In januari krijgt de Duitse schilder een groot overzicht in Museum de Fundatie in Zwolle. NRC zocht hem op in zijn atelier in Leipzig.
Sandra Smallenburg
3 januari 2018
In het atelier van de Duitse schilder Neo Rauch (57), in een voormalige wolspinnerij in Leipzig, schallen gitaarklanken van Pink Floyd uit de speakers. In het midden van de ruimte staan, in een haakse hoek op elkaar, twee reusachtige doeken. Het ene is een nog vrij leeg landschap, het andere wordt al bevolkt door typisch Rauchiaanse figuren: dandy-achtige mannen die zo uit de achttiende eeuw gestapt lijken.
Beeldende kunst
Neo Rauch: Dromos. Schilderijen 1993-2017 Van 21 jan t/m 3 juni in de Fundatie, Zwolle. Inl: museumdefundatie.nl
De schilder wijst op het gespierde bovenbeen van een van de figuren, gehuld in een in grijstinten geschilderde pantalon. „Daar heb ik de hele middag aan gewerkt. Ik was eigenlijk bezig met dat andere schilderij, maar toen zag ik uit mijn ooghoek dat er hier iets niet in orde was.” Hij gluurt langs het oppervlak van het doek. „Een compositie moet uit alle hoeken kloppen, ook al kijk je er scheef tegenaan.”
Hier, in het enorme fabriekscomplex van de Leipziger Baumwollspinnerei, werkt Neo Rauch sinds 1994 iedere dag gestaag aan zijn immense doeken. Tot een kwarteeuw geleden stonden er nog drieduizend Oost-Duitse vrouwen aan de spinmachines, nu vormen de fabriekshallen een culturele broedplaats waar zo’n honderd kunstenaars en veertien galeries onderdak hebben gevonden. Ook Rauchs vaste galerie Eigen + Art is er gevestigd. De naar schatting twintig schilderijen die de kunstenaar per jaar produceert, worden van hieruit voor vele tonnen verkocht naar musea en verzamelaars in de hele wereld.
Het Zwolse museum de Fundatie wist in 2016 voor 400.000 euro zo’n felbegeerde Neo Rauch aan te schaffen: het doek Gewitterfront (2016). Die aankoop vormde de aanleiding van de overzichtsexpositie, Dromos. Schilderijen 1993-2017, die 20 januari opent. Ruim zestig schilderijen laten de ontwikkeling van Rauchs schilderkunst zien – van de vroege, nog grafische composities in vale DDR-tinten tot de felgekleurde, lyrische doeken vol sprookjesachtige figuren.
Foto Uwe Walter
Wat al die werken gemeen hebben, is de dromerige, raadselachtige sfeer. Rauch gebruikt geen bestaande foto’s voor zijn schilderijen, maakt zelfs geen voorstudies. Alles wordt uit het hoofd op het doek gezet, alsof zijn penseel rechtstreeks in verbinding staat met zijn onderbewustzijn. Hij krijgt de beelden haarscherp tot zich, vertelt hij, als surrealistische dromen of visioenen. „Het zijn innerlijke beelden, die ik ontwikkel in een half-wakkere toestand. In het gunstigste geval is het idee voor een beeld zo sterk dat ik het alleen nog maar hoef te schilderen. Maar dat heb ik de laatste tijd nog maar zelden.”
Met bestaand fotomateriaal zou hij veel sneller vooruit kunnen, zegt Rauch. „Maar dan komt het niet meer uit mijzelf. Dat zou ik armoedig vinden, onsportief.” Nadeel is wel dat de inspiratie soms lang op zich laat wachten. „Soms zijn de stromen allemaal opgedroogd en scharrel ik hier rond als een hond in het zand, in de hoop een bot te vinden. Maar soms word ik ineens opgetild en meegevoerd door een vloedstroom, als een surfer.”
CV
1960 Geboren in Leipzig. Als hij vier weken oud is, komen zijn nog jonge ouders om bij een treinongeluk.
1981 Gaat studeren aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst in Leipzig.
1993 Eerste solotentoonstelling bij Galerie Eigen + Art in Leipzig.
2002 Wint de Vincent Award.
2005-2014 Hoogleraar aan de Hochschule in Leipzig.
2007 Solo in het Metropolitan Museum in New York.
2010 Dubbeltentoonstelling ter ere van zijn 50ste verjaardag in Leipzig en München.
2012 Richt de Grafikstiftung Neo Rauch op in Aschersleben.
2016 Expositie samen met werken van zijn overleden vader Hanno Rauch.
Om in de juiste stemming te raken, luistert hij veel naar muziek. „Als ik grote kleurvakken moet aanbrengen, zet ik opzwepende muziek op. Maar om de inspiratie te vangen, moet ik meer behoedzame klanken door de ruimte strooien. Recent heb ik ontdekt dat Bach mij daarbij helpt. Met zijn kristalheldere structuren schept hij innerlijke rust. Als ik het gevoel heb dat de inspiratie nadert en in de ruimte is, maar nog niet in mij, dan mediteer ik voor het lege doek.” Hij wijst naar het schilderij waar hij vandaag mee bezig was. „Het is een soort hemel, of een façade. Maar wat zich daar afspelen gaat, moet ik nog doorkrijgen.”
Rauch praat zacht en in mooi gecomponeerde Duitse volzinnen. Zijn archaïsche taalgebruik sluit naadloos aan bij de nostalgische sfeer die zijn werken oproepen. Hij noemt zichzelf een tijdreiziger en maakt er geen geheim van dat hij het liefst had geleefd in de tijd van de Verlichting, toen de muziek nog groots was en de architectuur imponerend. „Ik ben als schilder ten diepste romantisch gezind”, zegt hij. Die heimwee naar vervlogen tijden wordt alleen maar sterker „in het zicht van de toenemende irrationele momenten in de actuele debatten”. Anderhalf uur later, zegt hij het stelliger. Woedend is hij, op het beleid van bondskanselier Merkel, en bezorgd over de grote aantallen vluchtelingen die Duitsland zien als het land van hun toekomst.
Foto Uwe Walter
In Rauchs werken uit de jaren negentig komen nog moderne flatgebouwen, helikopters en zendmasten voor, maar de laatste jaren zijn de schilderijen meer losgezongen van tijd en plaats. „Er is wel een tendens van regressie, van rugwaarts gaan”, beaamt Rauch. „Dat komt vooral door de garderobe van mijn personages. Zo haal ik ze weg uit ons tijdsbestek en breng ze in een soort kunstmatige safe room, waar mensen in dezelfde kleding tegenover ze zitten. Het is een beschermingsmechanisme voor mijn personages. Ik wil ze niet als herkenbare tijdgenoten tentoonspreiden, maar in een rustige tijdloosheid op weg helpen.”
Voor politieke interpretaties hoedt de kunstenaar zich doorgaans. „Ik maak geen politieke kunst. Die ruikt naar samenzweerderige debatten en ambitieuze propagandisten. In dat moeras begeef ik mij liever niet. Maar ik ben natuurlijk niet zo wereldvreemd dat de politieke wereld helemaal niet het atelier binnendringt. De wanden zijn altijd poreus en moeten dat ook zijn. Ik kijk iedere dag naar het nieuws. Ik lees de weekbladen. Ik weet waarvoor ik mijn werk in zekerheid moet stellen, voor welke indringers en besmettingsgevaren.”
Neue Leipziger Schule
Neo Rauch studeerde aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst, in een tijd dat Leipzig nog ver weg lag van de internationale kunstwereld. Hij kreeg er les van Arno Rink, die zijn studenten een grote liefde voor figuratieve schilderkunst bijbracht. De in Leipzig geboren schilder Max Beckmann was een van de „huisgoden” van de academie, herinnert Rauch zich, evenals Otto Dix en Lovis Corinth. Dankzij Rink ontstond er in Leipzig een nieuwe generatie figuratieve schilders, de Neue Leipziger Schule, die vanaf de jaren negentig uiterst succesvol werd en de stad eventjes tot het centrum van de kunstwereld maakte. Met Neo Rauch als de grootste ster.
Rink overleed in 2017. „Hij was mijn kunstvader”, zegt Rauch. „Een geboren schilder zoals je ze nauwelijks meer ziet. Tegenwoordig is de schilderkunst slechts een van de vele opties. Dat doet men een tijdje, en dan stapt men weer over op video of performancekunst. En alles is half-goed. Niets is werkelijk bezield of buitengewoon. Ik geloof dat de schilderkunst ziek wordt als je haar niet tot levensvervulling maakt. Ze is een humeurige heerseres, ze wil bediend worden, dag en nacht. Een leven lang.”
Foto Uwe Walter
Wat er in het Westen gemaakt werd aan postmoderne kunst, drong nauwelijks door tot de academie in Leipzig. Rauch: „Ik herinner me nog levendig de diashow die een West-Duitse kunstwetenschapper gaf over de Neue Wilden. Dat was echt een eye-opener, dat er aan de andere kant van de Muur ook jonge schilders waren die figuratief werk maakten. Je kunt je nu niet meer voorstellen hoe hermetisch de DDR afgesloten was in die jaren tachtig. Er was in de bibliotheek van de academie één westers kunsttijdschrift, Art, dat van hand tot hand ging. Zo ontdekten we dat schilders als Walter Dahn en Jiri Georg Dokoupil zich ook afzetten tegen de suprematie van de conceptuele kunst en Minimal Art. De Neue Wilden duwden een deur open en lieten frisse lucht binnen. Ze gaven ons de kans om figuratief te schilderen zonder ouderwets te zijn. Wij zagen onszelf toch een beetje als de hillbilly’s van het achterland, die de aansluiting met het westerse discours niet echt konden vinden. En nu was dat ineens niet meer nodig.”
Dat de schilders van de Neue Leipziger Schule vaak in de hoek van de sociaal-realistische staatskunst geplaatst worden, is onterecht, zegt Rauch. „Het wordt vaak zo gezien, omdat wij getraind waren in de stijl van het sociaal-realisme. Maar we kregen geen politieke boodschap mee op de opleiding. Er was alleen het verzoek om een lijn toe te voegen aan de grote figuratieve schilders van het verleden. Om dat programma voort te zetten en niet op te geven.”
Lees ook de recensie van zijn expositie in Brussel, 2013: Tijdreizen met Neo Rauch
De hype rondom de Neue Leipziger Schule mag zich intussen iets genormaliseerd hebben, de druk van de kunstmarkt is nog onverminderd groot. „Ik werk hier op de derde verdieping en probeer me af te schermen van de belangen van de straat. Daar beneden is de commercie, daar zijn de galeries. Het kan zeer remmend werken als je gaat nadenken over het prijsniveau dat mijn schilderijen halen. Dan heb je het gevoel dat iedere verfstreek die ik hier zet, gelijkstaat aan een geldbedrag.”
Van de feestjes met Hollywoodsterren als Brad Pitt, die voor zijn werk in de rij stonden, heeft hij niet echt genoten, zegt Rauch. „Ik ben misschien toch iets te kleinburgerlijk om me in die grootheidswaan te kunnen verliezen. Ik heb altijd het gevoel gehad: het kan ook morgen voorbij zijn. Dus wen er maar niet te veel aan, aan die glamour.”
Treinongeluk
Dat het leven ineens over kan zijn, is een gegeven dat Neo Rauch al zijn hele leven meedraagt. Hij was vier weken oud toen zijn ouders op 15 mei 1960 stierven bij een treinongeluk in Leipzig. Hanno en Helga Rauch waren beiden student aan de Hochschule en respectievelijk 21 en 19 jaar jong. Neo groeide op bij zijn grootouders in Aschersleben. Hij heeft soms het gevoel dat hij een soort reïncarnatie is van zijn vader, zegt Rauch. „Ik heb onbewust altijd het gevoel gehad dat ik iets moest afronden wat door het noodlot vroegtijdig gestopt was.”
Foto Uwe Walter
Als kind werd hij omringd door de kunstwerken die zijn vader had nagelaten. „Het hoorde bij mijn alledaagse leven, bij het interieur waarin ik opgroeide, bij mijn grootouders thuis. Pas veel later, toen mijn eigen zoon 21 werd, besefte ik hoe jong mijn vader was toen hij stierf. En hoe volwassen hij al was als kunstenaar.”
In 2016 maakte Rauch een dubbeltentoonstelling van zijn eigen werk en dat van zijn vader, in de Grafikstiftung Neo Rauch die hij heeft opgericht in Aschersleben. Hij pakt het boek dat bij de tentoonstelling is verschenen. Op de kaft prijkt een houtsnede – een zelfportret van Hanno Rauch, met stoere blik en scherpe kaaklijn. „Hij moet wel een zeer zelfbewuste jongeman geweest zijn”, verzucht Rauch. Het was emotioneel, zegt hij, om de werken van zijn vader terug te zien, voor het eerst mooi belicht en ingelijst. „Vooral de serie waar hij mijn moeder geportretteerd had, vond ik zeer aangrijpend. Zo’n groot liefdespaar.”
Op de tentoonstelling in de Fundatie zal Rauch het schilderij Vater (2007) laten zien. Het is een zeldzaam autobiografisch werk, waarin een jongeman een kind met een volwassen gezicht in zijn armen draagt, als in een klassieke piëta. Wie de zoon is en wie de vader, is niet helemaal duidelijk. Maar ze troosten elkaar, zoveel is zeker.
