Hans Lemmen and Roger Ballen - Unleashed
01.06.2018 – 02.12.2018
Unleashed: letting powerful forces run free, off their constrains, liberated and sometimes out of control. Unleashed dogs are after their prey. The liberated human mind reveals a hidden territory, the artist brings us to uncharted zones.
In a certain sense, the Dutchman Hans Lemmen (1959, Venlo) and the American living in South Africa Roger Ballen (1950, New York) are soulmates, where it concerns their shared interest in the raw and wild forces that govern us. They create powerful mythological creatures and various symbolic and non-symbolic animals, which form a reflection of our fragile civilisation. For Unleashed, the artists stepped out of their comfort zone and entered into an experimental collaboration in order to create new work. Blending together photos and drawings, both artists experimented with new techniques, compositions and materials. The visitor goes on a journey through this daring creative work process and discovers both the new joint work and the individual work of the two artists. The exhibition was created in collaboration with guest curator Jan-Philipp Fruehsorge and Musée de la Chasse et de la Nature, in Paris.
Beschaving is een gruwel, maar waarom?
Beeldende kunst Duistere beelden uit de samenwerking per post van fotograaf Roger Ballen en de tekenaar Hans Lemmen, nu in Bonnefantenmuseum Maastricht.
Thomas van Huut
14 juni 2018
MARGUERITE
Unleashed, Roger Ballen en Hans Lemmen
Bonnefantenmuseum, Maastricht.
T/m 2 december.
Inl: bonnefanten.nl
●●●●●
‘Toen de mens besloot samen te leven, moest hij zijn driften onderdrukken”, zegt de Amerikaanse fotograaf Roger Ballen in de video die hoort bij de tentoonstelling Unleashed. De mens is een dier, vult de Nederlandse tekenaar Hans Lemmen aan: „Een dier met een groter brein. Dat past niet altijd goed. Daar komen problemen van: oorlog, maar ook interne psychologische conflicten.”
Het is een duister mensbeeld dat de al dertig jaar in Zuid-Afrika wonende Ballen (New York, 1950) en Lemmen (1959, Venlo) presenteren. Hun kleine tentoonstelling (twee zalen en een videoruimte) in het Bonnefantenmuseum in Maastricht is het resultaat van samenwerking op afstand: ze stuurden elkaar kunstwerken per post, die de ander voltooide.
Een bijzondere combinatie is het: de één een internationaal werkend fotograaf, de ander een min of meer in afzondering in Vlaanderen levende Nederlandse tekenaar. Maar thematisch liggen Ballen en Lemmen helemaal op een lijn: ze verbeelden menselijke driften. De serie grimmige collages in zwart-wit wordt bevolkt door angstige figuren, agressieve honden, hongerige mensapen, faunen en andere mythische wezens. Dat duistere resultaat is geen verrassing voor wie het werk van Roger Ballen kent: hij maakt al vijf decennia foto’s van gruizig geënsceneerde taferelen. Hans Lemmen is minder bekend, maar zijn heldere en fantasierijke tekeningen sluiten verrassend naadloos aan bij de foto’s van Ballen.
Hoogtepunt: Rendez-vous
Schitterend is het gezamenlijke werk Rendez-vous uit 2016. Een man die berustend op zijn rug op de grond ligt, een skeletlichaam hurkt op zijn buik. Hun hoofden hebben ze tegen elkaar aan. Het skelet raakt met zijn hand de hand aan van de liggende man. Het is liefdevol en beangstigend tegelijkertijd. Het duistere skelet als innerlijke demon, die door de beschaafde mens wordt onderdrukt en tegelijkertijd gekoesterd.
Rond de gedachte dat de moderne samenleving bestaat uit ‘getemde mensen’ heeft het Bonnefantenmuseum toevallig tegelijkertijd twee tentoonstellingen lopen. Eind april opende The Death of Melanie Bonajo, de eerste grote overzichtstentoonstelling van kunstenaar Melanie Bonajo (1978, Heerlen) – ondertitel: How to unmodernize yourself and become an elf in 12 steps. Met speelse, aansprekende video-installaties, vol memes en andere internetverwijzingen, bekritiseert ze het idee dat vooruitgang iedereen ten goede komt.
Geknipte en geplakte griezels
De collages op papier van Lemmen en Ballen zijn veel traditioneler. De beelden met mythische verwijzingen ogen tijdloos (ze doen soms denken aan de illustraties van Gustave Doré), maar door de knip-en-plaktechniek ook wat gedateerd. De collages hebben nog een zwakte. Visueel zijn ze sterk, vaak zelfs aangrijpend, maar wat er precies zo afschrikwekkend is aan de menselijke beschaving wordt niet echt duidelijk. Waar de griezels vandaan komen? Dat blijft schimmig.
Het is verleidelijk om, zonder op de bordjes te kijken, te proberen te zien welk werk van welke kunstenaar is. Is dit een tekening van Hans Lemmen die is bewerkt door Roger Ballen? Kijk je naar een foto van Ballen die door Lemmen onderhanden is genomen? Het is niet eenvoudig te zien. Zo erg lijken de werken die Ballen en Lemmen samen maken het resultaat van één kunstenaar. Samenleven mag dan problematisch zijn, samenwerken blijkt uitstekend te kunnen.
