A unique overview of 150 years of Belgian photobook history
"A gold mine doesn’t have to be large, providing it’s deep: Photobook Belge unearths the rich history of the Belgian photobook, until now terra incognita for many. These countless special editions deserve a place of honour in the international photobook landscape."
— Frits Gierstberg (Curator at Nederlands Fotomuseum, Rotterdam)
Since the birth of photography, the photobook has always been an essential medium for photographers wanting to display and distribute their work. But the photobook is more than just a display case: it’s a means of expression, an art object, a historical record, a propaganda tool, a multisensory experience.
Photobook Belgeis the first ever overview of photobooks created by Belgian photographers. Covering a period of more than 150 years, from the mid 19th century to the present, it features almost 250 photobooks, all carefully described and illustrated. It’s the first time that research into the production and context of Belgian photobooks has been carried out on this scale. In so doing, it sheds light on a hitherto neglected part of Belgium’s long and fascinating photo history.
Over time, the Belgian photobook has become well established. With Photobook Belge, it finally gets the recognition it deserves.
Featuring works by famous names such as Dirk Braeckman, Marcel Broodthaers, Bieke Depoorter, Gilbert Fastenaekens, Edmond Fierlants, Geert Goiris, Harry Gruyaert, Max Pinckers, Marie-Françoise Plissart, Marc Trivier and Stephan Vanfleteren, as well as many undiscovered gems from Belgium’s rich photography history.
Compiled by Tamara Berghmans (curator FOMU – Fotomuseum Antwerp), with contributions from Pool Andries, Jan Baetens, Sandrine Colard, Emmanuel d’Autreppe, Johan De Vos, Steven F. Joseph, Johan Pas and Stefan Vanthuyne.
Published on 1 March 2019
Evolution of the Photobook Belge
written by Diane Smyth
Belgium's "constant identity crisis" as well as its history with the Congo are on show in a new exhibition and publication devoted to the country's photobooks
“To date, hardly any research has been conducted into Belgian photobooks,” opens the exhibition Photobook Belge, now on show at FOMU and published as a book by FOMU in partnership with Hannibal. “Photobook Belge provides an overview of the evolution of the Belgian photobook from the mid-19th century to today.”
Including nearly 250 publications, Photobook Belge is divided into eight chapters, looking at areas such as Artists’ Books, Belgian national identity, and the relationship between text and images. Belgium’s brutal colonisation of the Congo, its subsequent relationship with the country, and its often problematic representation of it in images, is given a whole chapter. “Many of the photobooks published since the 50th anniversary of [Congo’s] independence in 2010 oscillate between a more or less overt nostalgia, Afro-pessimism and an aesthetic of ruins,” states the curator Tamara Berghmans. “Most are still the result of a white, male gaze.”
Photobook Belge ends up with two sections on recent Belgian photobooks, the first of which is devoted to Belgian photobooks since the turn of the 21st century and includes publications such as Stephan Vanfleteren’s Belgicum and Harry Gruyaert and Hugo Claus’ Made in Belgium; well-respected young photographers Bieke Depoorter and Max Pinckers are also included in the exhibition and book. The last chapter showcases photobooks and dummies from the last five years, as selected by 11 Belgian photography academies from among their student cohort.
As the exhibition text notes, photography and Belgium both started at around the same time, with Belgium declaring its independence from The Netherlands in 1931, just as Joseph Nicéphore Niépce and Henry Fox Talbot were making the first photographic images. “Photography and Belgium were born at the same time. In some ways, they even grew up together,” reads the text. “As the new nation state developed its self-image and cultivated its cultural heritage, this upstart technology and nascent art form was on hand to offer support and reinforce national pride.”
Elsewhere, photobooks intersect with Belgium in more critical and more humorous ways. “The Belgian identity, or ‘Belgitude’, is sometimes described as a hollow identity, that is, defined by what it is not,” reads the introduction to the chapter on ‘Belgitude’. “The photobooks on display here are not concerned with harsh political statements, but represent personal views of a paradoxical and sometimes absurd country in the throes of a constant identity crisis.”
Photobook Belge is on show until 06 October at FOMU Fotomuseum Antwerpen, Waalsekaai 47, 2000 Antwerp, Belgium www.fotomuseum.be Photobook Belge is published by FOMU in partnership with Hannibal, priced €59 www.uitgeverijkannibaal.be/photobook-belge
La Catastrophe d’Anvers. 6 septembre 1889. Album contenant 18 planches. Au profit des victimes, [The Catastrophe of Antwerp. September 6, 1889. Album containing 18 plates. For the benefit of the victims] Jos. Maes, Antwerp, 1889.
Georges Champroux, Bruxelles la Nuit. 19 photos inédites [Brussels Night, 19 unpublished photographs] Maison Ernest Thill, Brussels, 1935.
Pierre Baguet, Kurt Klingner and others, Onze vrijwilligers en de beweging [Our volunteers and the movement], NV Volk en Staat, Antwerp, 1943.
Jan Yoors, Only One New York, Simon & Schuster, New York, 1965.
Paul Nougé, Subversion des Images [Subversion of Images], Les Lèvres nues, Brussels, 1968.
Marcel Broodthaers, A Voyage on the North Sea, Petersburg Press, London, 1974.
Michel François, Le monde et les bras [The World and the Arms], La Société des Expositions du Palais des Beaux-Arts de Bruxelles, Brussels, 1992.
Marie-Françoise Plissart, Right of Inspection, The Monacelli Press, New York, 1998.
Harry Gruyaert, Made in Belgium, Delpire Éditeur, Paris, 2000.
Aglaia Konrad, Iconocity, Walther König, in collaboration with deSingel, Cologne / Antwerp, 2005.
Lara Gasparotto, Sleepwalk, Yellow Now, Crisnée, 2012.
Thomas Vanden Driessche, How to be… a photographer in four lessons, André Frère Éditions, Roquevaire, 2013.
Geert Goiris, Prolifération, Roma Publications, Amsterdam, 2014.
Lucas Leffler and Benoît de Moffarts, La Belgique vue du frigo / België gezien door de koelkast [Belgium seen from the fridge], Prismes, Brussels, 2015.
Bieke Depoorter, As It May Be, Hannibal, Veurne, 2017.
‘Photobook Belge’: eindelijk erkenning voor Belgische fotografie in boekvorm
04-03-19, 06.00u - Dirk Leyman
Voor het eerst brengt het Antwerpse FOMU 150 jaar vaderlandse fotoboekengeschiedenis in kaart. De expo ‘Photobook Belge’ is een papieren walhalla vol pittige verrassingen.
Van de statische Brusselse stadsfoto’s van Guillaume Calline uit 1854 tot Margins of Excess, Max Pinckers’ doorbraak als documentair fotograaf uit 2018. In de expo Photobook Belge 1854-now wandel je met zevenmijlslaarzen door de Belgische geschiedenis. En door de wijde wereld. Want onze fotografen blijken verwoede ‘explorers’. Altijd weer ontvluchtten ze het benepen vaderland en zochten ze soelaas on the road, van Harry Gruyaert tot Nick Hannes.
“De expo is een allereerste, broodnodige poging om het landschap van het Belgische fotoboek in kaart te brengen”, zegt FOMU-curator Tamara Berghmans. Tweehonderdvijftig fraaie fotoboeken plukte ze, samen met experts, uit een collectie van 32.000 exemplaren. Berghmans goot ze in een thematische presentatie, met bijvoorbeeld afdelingen voor ‘Congo’, ‘Belgitude’, ‘Artist’s Books’ of ‘Word/Image’. Een zestigtal boeken mag de bezoeker vrijuit inbladeren. “Het zijn dubbels uit onze collectie. Want zonder die tactiliteit zou het allemaal wat statisch blijven.” Photobook Belge speelt in op de exploderende internationale belangstelling voor het fotoboek, met navenant stijgende prijzen. “Magnumfotograaf en verwoed verzamelaar Martin Parr heeft daar een flink aandeel in.” Dat het fotoboek boomt in een digitale wereld, vindt Berghmans geen paradox. “Een fotoboek spreekt alle zintuigen aan. Je ruikt eraan, je weegt het in je hand, je koestert het als object. En het gaat veel langer mee dan een expo.” (lacht)
In de pioniersjaren richtte het Belgische fotoboek de lens vooral op het patrimonium, het trots etaleren van ons erfgoed. Maar je stuit ook in de 19de eeuw al op taboeloze, full in the facebeelden. Slik gerust even als je het boek met medische foto’s van een zekere Dr. J. Vindevogel uit 1884 onder ogen krijgt. Hij toont vuistgrote tumoren die de lichamen van 22 patiënten aanvreten. Instructief, heet dat dan. E. van Ernegems microscoopbeelden van de cholerabacterie (1885) doen dan weer eigentijds, bijna avantgardistisch aan.
‘Een fotoboek spreekt alle zintuigen aan, je ruikt eraan, weegt het in je hand, koestert het’
TAMARA BERGHMANS, CURATOR
Vanaf de jaren 1920 overheersen stedenalbums of fotografische geïllustreerde landschapsboeken. “De fotogravurekwaliteit was vaak ontzettend goed. Daarom worden ze nu ook driftig herontdekt”, aldus Berghmans. Toch liep België achter bij de rest van Europa, waar het modernisme de boventoon voerde. Al had je bijvoorbeeld wel Willy Kessels met Bruxelles Atmosphère 10-32 (1932), waarin hij de Brusselse architectuur strak in beeld bracht.
Opmerkelijk hoe gewiekst fotoboeken werden ingezet voor politieke doeleinden. Denk maar aan de fotopropagandaboekjes voor WO II-Oostfrontstrijders, piepklein zodat ronselaars ze in hun vestzak konden stoppen. Een walm van paternalisme en verering van de ‘heldhaftige koloniale geest’ stijgt op uit de vloed aan publicaties over Belgisch Congo, met het Belgische vorstenhuis (Bwana Kitoko) vaak op een piedestal. Toch ruimt de expo ook plaats voor geestige curiosa: Louis Paul Boons sciencefictionparabel Blauwbaardje in Wonderland (1973, met foto’s van zoon Jo), de surrealistische pikanterie van Marcel Mariën of de oneerbiedige blik van Julien Vrebos op de toenmalige politieke klasse in Sinten van Speculaas (1980).
Pas in de jaren 80 en 90 breekt het Belgische fotoboek internationaal door. “Zeer invloedrijk waren Carl De Keyzer, Gilbert Fastenaekens en Dirk Braeckman. Tegenwoordig moet België absoluut niet meer blozen. Recent zwengelde Belgicum (2007) van Stephan Vanfleteren - zelf intussen een bevlogen fotoboekenuitgever - de aandacht voor het fotoboek als collector’s item aan. Vervolgens omarmde een nieuwe generatie ‘selfpublishing’. Zij zijn baas over eigen boek, vaak via crowdfunding. Nu is het Belgische hedendaagse fotoboek zeer gegeerd met namen als Geert Goiris, Lara Gasparotto, Bieke Depoorter of Sanne de Wilde.”
Photobook Belge, 1854-now, www.fomu.be, tot 6.10.2019, catalogus bij Hannibal.
150 jaar Belgische fotoboeken
Fotoboeken zijn een van de belangrijkste middelen voor fotografen om hun werk te laten zien. Ze blijven in omloop en bereiken op die manier doorgaans een groter publiek dan een tentoonstelling. Met 'Photobook Belge', een boek en een tentoonstelling, wordt voor het eerst een overzicht van 150 jaar Belgische fotoboeken gepresenteerd. De tentoonstelling is tot 6 oktober te zien in Fotomuseum Antwerpen (FOMU). Het boek Photobook Belge, 1854-now, samengesteld door FOMU-curator Tamara Berghmans, wordt uitgegeven door Hannibal (352 blz. 59 euro, Engelstalige editie).
Rianne van DijckJoyce Siahaya
4 maart 2019 om 12:52
Gert Verbelen, ‘The Inner Circle of Europe’ (Hannibal, 2015, 285 × 220 mm, 304 blz. Nederlands-Engelse editie)
Sasha Stone, ‘Femmes. Collection d’études photographiques du corps humain’ (Éditions Arts et Métiers Graphiques, Parijs, 1933. 313 × 247 mm, titelpagina en 22 fotogravures)
Bieke Depoorter, ‘As It May Be’ (Hannibal, 2017, 268 × 284 mm, 65 blz., Engels-Arabische editie)
Stephan Vanfleteren, ‘Belgicum’ (Lannoo, 2007, en Hannibal, 2017, 297 × 297 mm, 256 blz. Duitse/Franse/Engelse editie)
Longinus De Munter, ‘Het gelaat der oude jaren’ (Sint-Franciscusuitgeverij, 1951, 243 × 195 mm, 42 blz.)
