The Dutch Graphic-Design Legend who championed Clarity above all Wim Crouwel (1928-2019) Graphic Design

Wim Crouwel, the Dutch graphic-design legend who championed clarity above all, has died
By Anne QuitoSeptember 22, 2019
Designers are mourning the passing of Wim Crouwel, the celebrated Dutch graphic designer who, in word and deed, championed the idea that creating clear, straightforward communications is the profession’s highest purpose. Crouwel’s family confirmed to ANP that he died in his home in Amsterdam on Sept 19. He was 90 years old.


By many accounts, Crouwel was among the most influential graphic designer in the Netherlands, a place with a storied tradition in graphic arts and typography. He designed phone books, postage stamps, posters, fonts, furniture, logos, and signage systems for state agencies and cultural institutions. Enamored by the pleasing efficiency of Swiss typography and modern architecture, Crouwel embraced a rational, analytical approach in his work. “I’ve always thought a designer should have a cool and detached approach,” he said in a 2012 interview. “I thought that would be of more use to humanity than a personal, expressionist kind of design.”

STEDELIJK MUSEUM AMSTERDAM

Crowdsourced images of Crouwel’s work posted on the Stedelijk Museum Amsterdam’s memorial website.

Crouwel proved that a rational approach doesn’t have to be boring. In the 400 striking posters and 300 exhibition catalogs he created for Stedelijk Museum Amsterdam over the course of 22 years, for instance, he demonstrated how variety and poetry can be achieved using a single grid and typeface.”I always had to keep my wits about me to create excitement within the grid,” he explained in an interview with design critic Max Bruinsma. “I sometimes compare it to the lines on a football pitch or any other playing field. Within those lines, you have to play great football and be able to improvise.”

Crouwel began every assignment with a matrix of lines, a tendency that earned him nicknames “Mr. Gridnik” or “The King of Systems.”  He held that that arranging design elements along grids created clarity and order for the reader. “I’m a straightener,” he explained. “I like to put everything that’s on the table straight. When I see something that’s lopsided, I put it straight. That’s a nasty habit of mine, but it’s something I’ll have to live with.”

As a professor at the Delft University of Technology and the Erasmus University in Rotterdam, Crouwel taught generations of designers about the virtue of functionalism, a doctrine that prioritizes practicality over artistic ornamentation. This position was radical in the 1960s and 1970s, a time when many graphic designers felt that they had more in common with fine artists.

A genial, elegant man who loved English-style made-to-measure suits, Crouwel roused the Dutch design industry when he agreed to a no-holds-barred debate with his philosophical opponent, Jan van Toorn. Schooled in arts and crafts, Van Toorn believed in putting his personality and personal politics in his work. “In fine art, experiments have been done for centuries…perhaps we should pick up more from that tradition and use more from it,” he suggested. To this Crouwel countered, “As a designer, I must never stand between the message and its recipient.” Their exhilarating duel—pitting rationality against personal expression, the artist versus engineer—remains an inflection point in graphic-design history and became the subject of the 2015 book, The Debate The Legendary Contest of Two Giants of Graphic Design


Beyond the printed page, Crouwel was interested in how his brand of lively functionalism could manifest in other forms. In 1956, he opened an office with Dutch-Indonesian interior designer Kho Liang Ie and designed exhibitions, products and home furniture. Learning about the business model of the design consultancy Pentagram during a UK visit, Crouwel later formed Total Design with industrial designer Friso Kramer, graphic designer Benno Wissing, entrepreneur siblings Paul and Dick Schwarz, and copywriter Ben Bos. Total Design was Holland’s first multi-disciplinary design studio. They worked with clients such as the Schipol Airport, the Dutch Post Office PTT, and the recruitment agency Randstand. They worked on the Dutch Pavilion for the 1970 world’s fair held in Osaka, Japan.

STEDELIJK MUSEUM AMSTERDAM

Portraits of Crouwel posted on the Stedelijk Museum Amsterdam’s memorial website.

Crouwel was fascinated with digital technology, and how systems thinking shaped graphic communications. In 1967, he even developed a radical typeface to compensate for the crappy display results from cathode ray tube technology used in display screens at the time. The so-called “New Alphabet,” was more of a provocation than an actual proposal, he explained. On a specimen booklet for New Alphabet, Crouwel wrote “living with computers gives funny ideas.”

TOBIAS FRERE-JONES

“Living with computers gives funny ideas.” From Tobias Frere-Jones’s lecture on Crowell when he won the Gerrit Noordzij Prize in 2009.

“Until recently, there would be no major exhibition opening which he would not attend. He was generous with time, engaging with friends and strangers,” says Peter Biľak, a graphic and typeface designer who admired the clarity and simplicity in Crouwel’s work. “He remained rigorous and curious about the new design developments until his last days. I visited him some time ago, and recorded our conversation on a digital recorder. Wim, in his late 80s, was extremely curious about that gadget, and the role of technology in general. We ended up talking about SSD hard disks,” he tells Quartz.
Compromisloos ontwerper veranderde zijn vak blijvend
Wim Crouwel (1928-2019) Heel Nederland leek in de jaren zeventig wel volgens zijn normen vormgegeven. Van de opsmukloze cijferpostzegels tot het hoofdletterloze telefoonboek. De experimentele ontwerper Wim Crouwel werd er wereldberoemd mee.

Arjen Ribbens
19 september 2019

Wim Crouwel overleed op 90-jarige leeftijd.
Guus Dubbelman 

In zijn broek zat altijd een kaarsrechte vouw en als grafisch ontwerper had hij ruim vijftig jaar lang genoeg aan dezelfde vier schreefloze lettertypes om zijn drukwerk vorm te geven. Maar de anekdote die Wim Crouwels voorliefde voor ordening en systematiek het duidelijkst onderstreept, is de wijze waarop de straminoloog zijn boterhammen belegde: met plakjes kaas die hij nauwgezet in vierkanten sneed. Het was Crouwels levenshouding: als iets scheef lag, zei hij vaak, moest hij het recht leggen.

De donderdag op 90-jarige leeftijd overleden ontwerper werd met zijn functionalistische aanpak wereldberoemd. Musea in binnen- en buitenland eerden hem de afgelopen jaren met overzichtstentoonstellingen. Het Design Museum in Londen deed dat in 2014 en prees hem toen uitbundig: „Crouwel omarmde in zijn typografische ontwerpen een nieuwe moderniteit die de essentie van de jaren zestig met de computer en ruimtevaart vastlegde.”

Mr. Gridnik
Het Stedelijk Museum Amsterdam eert hem dit najaar met de expositie Wim Crouwel: Mr. Gridnik. De Gridnik is de letter die Crouwel in 1974 voor de elektrische typemachines van Olivetti ontwierp. Een letter ontworpen op een geometrisch stramien, een grid, met schuine afhoekingen, in plaats van rondingen. „Ik zit in elkaar als de Gridnik. Dat ben ik zelf”, zei hij drie jaar geleden in een vraaggesprek met de Volkskrant.

Cijferpostzegel door Wim Crouwel uit 1976. Het lettertype is de Gridnik.

Duizenden affiches en boeken heeft Crouwel vormgegeven. Met het mede door hem opgerichte ontwerpbureau Total Design wist hij in de jaren zeventig zelfs de indruk te wekken dat heel Nederland volgens zijn normen was vormgegeven. Op brieven en kaarten plakten we zijn opsmukloze cijferpostzegels. Bij de telefoon lag zijn hoofdletterloze telefoonboek. En voor tal van grote bedrijven ontwierp Crouwel logo’s en huisstijlen.

In een in 1997 verschenen monografie schreef essayist Hugues Boekraad: „Na Piet Zwart is Crouwel de eerste ontwerper die een coherente visie op het vak heeft ontwikkeld. Daardoor heeft hij de praktijk van het vak volwassen gemaakt en is het ontwerpen substantieel veranderd.”

Wim Crouwel, zoon van een lithograaf, wilde schilder worden. Hij volgde een opleiding beeldende kunst aan de Academie Minerva in Groningen. Later heeft hij gezegd dat het academiegebouw – een modernistisch betoncomplex van de architecten Van der Vlugt en Wiebenga – voor hem leerzamer was dan het daar genoten onderwijs.

In 1953 stopte Crouwel met schilderen en ging hij werken bij een tentoonstellingsbouwbedrijf. Door een opdracht kwam hij in contact met Zwitserse vormgevers, een ontmoeting die zijn interesse voor typografie aanwakkerde, en dan vooral de schreefloze Zwitserse drukletters. Hij besloot terug te gaan naar school, ditmaal voor een grafische opleiding.

‘Substance’ is een album uit 1988 van de Britse band Joy Division met Crouwels letter New Alphabet. De vormgever vergiste zich in de slecht leesbare letter: er staat niet Substance maar Substamce. Crouwel zette in zijn New Alphabet het derde pootje niet naast de n, zoals gebruikelijk, maar eronder.

Eind jaren vijftig werkte Crouwel voor diverse meubelbedrijven – zijn „opkomstjaren”. De jaren zestig noemde hij later „de jaren van het experiment”. Uit die periode stamt het lettertype New Alphabet, zijn bekendste ontwerp. Crouwel baseerde deze letter op de beperkingen van de eerste computergestuurde zetmachines. Omdat die moeite hadden met ronde vormen tekende hij de letters van New Alphabet met alleen horizontalen en verticalen.

Helder en rigide
Bij Crouwels experimentele ontwerpen kwam de leesbaarheid wel eens in het geding. Niet geheel ten onrechte kenschetste de meer traditioneel ingestelde ontwerper Piet Schreuders New Alphabet als „de enige letter die ondertiteling nodig heeft”.

Maar voor Crouwel opende New Alphabet vele deuren. Uit de hele wereld ontving hij uitnodigingen voor lezingen en tot in het Museum of Modern Art in New York is de letter tentoongesteld. In een vraaggesprek sprak Crouwel later van een overgangsletter, een aanzet tot discussie. „Experimenten roepen altijd weerstand op. Het moest gewoon even gebeuren.”

Zijn compromisloze aanpak leidde wel vaker tot controverses. Het Algemeen Handelsblad probeerde in 1969 het abonneeverlies te stoppen met een nieuwe, door Crouwel ontworpen lay-out. Zijn keuze voor een schreefloze letter en strakke, in blokken opgemaakte pagina’s, leidde echter tot nog meer opzeggingen. ‘Vieze, zwarte troep’, oordeelden de verbolgen abonnees.

In 1969 maakte Crouwel een nieuw ontwerp voor het Algemeen Handelsblad.

‘Avond van de lelijkheid’
In 1978 kwam Crouwel écht onder vuur te liggen. Vrij Nederland-columniste Renate Rubinstein noemde hem een exponent van de ‘nieuwe lelijkheid’, de functionalistische vormgeving en architectuur die zo breed ingang had gevonden. Op een ‘Avond van de lelijkheid’ in Paradiso in Amsterdam verdedigde Crouwel de hoogbouw in Amsterdam Zuidoost, en viel hij de laatnegentiende-eeuwse neogotiek en neobarok aan waarmee Rubinstein dweepte. Historische vormen in modern werk toepassen, Crouwel noemde het „een lafhartig gebrek aan creativiteit”.

Het mocht niet baten; de tijdgeest taalde steeds minder naar zijn ontwerpen op basis van een vast stramien. Crouwel werd in 1985 directeur van Museum Boijmans Van Beuningen. Hij leidde het museum punctueel en zijn staf alle ruimte. Het directoraat combineerde hij met een bijzonder hoogleraarschap kunst- en cultuurwetenschappen aan de Erasmus Universiteit. Eerder was hij al twintig jaar verbonden geweest aan de TU Delft.

Toen Crouwel in 1993 wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd bij Boijmans vertrok, ging hij weer boeken vormgeven en exposities inrichten. Hij nam zich soms wel voor om te stoppen, maar hij kon slecht ‘nee’ zeggen.

Tegen zijn tachtigste werd de ‘systeemgeneraal’ naar eigen zeggen „iets milder”. Niet dat de vouwen in zijn broek minder recht werden, maar als grafisch vormgever permitteerde hij zich iets meer vrijheid. Soms gebruikte hij nu de Bembo, een klassieke letter mét schreven.

Het Stedelijk Museum heeft een in memoriam website geopend: crouwel.stedelijk.nl