− 06/12/96, 00:00
RECENSIE Aart Klein: Amsterdam, gefotografeerd 1944-1996. Met een inleiding van H. J. A. Hofland. De Verbeelding, Amsterdam: 96 blz - ¿ 45.
Niet geheel toevallig verscheen deze week ook een nieuw document van Klein: 'Amsterdam, gefotografeerd 1944-1996.' En zo is er dan opeens sprake van een dubbele ode: een aan Klein zelf en een aan de stad, die de fotograaf op zijn beurt altijd heeft geëerd.
Anders dan Ed van der Elsken, die zijn camera ongeveer in de smoel van de mensen drukte, houdt Klein altijd afstand. Hij is de toeschouwer die, zelfs als hij zijn camera op bijvoorbeeld fietsers richt tijdens de spits op de Dam (1957), nooit te dichtbij komt, maar registreert. Niemand poseert dan ook. De stad en de mensen zijn altijd in beweging. De lege straat van na de bevrijding met een enkele melkboer achter een handkar, een draaimolen vol kinderen en een jong (echt?)paar op een bakfiets, loopt langzaam vol met nozems en hippies met scooters en fietsen op de Dam en mondt uiteindelijk uit in de drukte van de 'moderne' tijd.
Anders dan Ed van der Elsken, die zijn camera ongeveer in de smoel van de mensen drukte, houdt Klein altijd afstand. Hij is de toeschouwer die, zelfs als hij zijn camera op bijvoorbeeld fietsers richt tijdens de spits op de Dam (1957), nooit te dichtbij komt, maar registreert. Niemand poseert dan ook. De stad en de mensen zijn altijd in beweging. De lege straat van na de bevrijding met een enkele melkboer achter een handkar, een draaimolen vol kinderen en een jong (echt?)paar op een bakfiets, loopt langzaam vol met nozems en hippies met scooters en fietsen op de Dam en mondt uiteindelijk uit in de drukte van de 'moderne' tijd.
Zoals hij in de jaren vijftig en zestig met Carel Blazer de Deltawerken vastlegde, zo laat hij ook zien hoe Amsterdam langzamerhand uit zijn oude jasje groeit. Wat daarbij opvalt is dat de flats van Buitenveldert en Nieuw West en later de toegangswegen naar de Bijlmer, dat die lijnen en patronen van de wederopbouw nooit detoneren met het andere, meer nostalgische Amsterdam van de jaren veertig en vijftig.
Die lijnen en patronen zijn overigens vrij belangrijk in het werk van Klein. Niet op straat of in de haven, maar thuis ontwierp en ontwerpt hij zijn beelden. Soms kiest hij bewust de voor grote korrel, zoals bij de foto van de tram op lijn 17 ter hoogte van de Lelylaan, en werkt hij enkel op contrast zoals in het geval van de kranen van de NDSM in Amsterdam-Noord. En wat het meeste opvalt bij 'Amsterdam gefotografeerd': soms ook drukt hij zijn foto's zo donker, zo zwart af, dat mensen wegvallen in hun omgeving. Een voorbeeld daarvan is de foto van de Kalkmarkt. Ik houd daar niet zo van, maar dat terzijde. Want wat is zwart en wat is smaak? Bovendien blijft er genoeg over om van te genieten, al was het maar van die koplampen van die auto die aan komt rijden op een brug: zo uit de mist.
De in 1909 in Amsterdam geboren Aart Klein studeerde o.a. aan een technische avondschool architectuur, kwam na vervulling van zijn militaire dienstplicht bij Polygoon als persfotograaf en vormde tijdens de Duitse bezetting met zijn collega's Maria Austria, Henk Jonker en Wim Zilver Rupe de verzetsgroep 'Particam' ('Partizanen Camera'). Toen na de bevrijding de groep uiteenviel, maakte Klein fotoreportages van de wederopbouw en van bedrijven. Ook maakte hij buitenlandse reizen. Daaruit resulteerden fotoboeken zoals 'Delta, sleutel van Europa', 'Nederland wordt groter', 'De Amstel is er gelukkig nog' en 'Amsterdam, Rotterdam Tweesteden Rhapsodie'. De journalist H.J. Hofland schreef een inleiding tot zijn laatste bundel 'Amsterdam gefotografeerd 1644-1946' waarin hij een karakteristiek schetst van de fotograaf en diens werk. In 90 zwart-witfoto's toont Klein zich, behalve als een voortreffelijk technisch vakman, een gevoelig waarnemer van bevolking en stad met een blijkbaar wederzijdse beïnvloeding. De op ruim formaat en druktechnisch zeer verzorgde foto's, ogenschijnlijk van alledaagse mensen en situaties, onthullen bij nadere beschouwing steeds een boeiende diepere betekenis.
De in 1909 in Amsterdam geboren Aart Klein studeerde o.a. aan een technische avondschool architectuur, kwam na vervulling van zijn militaire dienstplicht bij Polygoon als persfotograaf en vormde tijdens de Duitse bezetting met zijn collega's Maria Austria, Henk Jonker en Wim Zilver Rupe de verzetsgroep 'Particam' ('Partizanen Camera'). Toen na de bevrijding de groep uiteenviel, maakte Klein fotoreportages van de wederopbouw en van bedrijven. Ook maakte hij buitenlandse reizen. Daaruit resulteerden fotoboeken zoals 'Delta, sleutel van Europa', 'Nederland wordt groter', 'De Amstel is er gelukkig nog' en 'Amsterdam, Rotterdam Tweesteden Rhapsodie'. De journalist H.J. Hofland schreef een inleiding tot zijn laatste bundel 'Amsterdam gefotografeerd 1644-1946' waarin hij een karakteristiek schetst van de fotograaf en diens werk. In 90 zwart-witfoto's toont Klein zich, behalve als een voortreffelijk technisch vakman, een gevoelig waarnemer van bevolking en stad met een blijkbaar wederzijdse beïnvloeding. De op ruim formaat en druktechnisch zeer verzorgde foto's, ogenschijnlijk van alledaagse mensen en situaties, onthullen bij nadere beschouwing steeds een boeiende diepere betekenis.
