Scholen in Polen

Midden in de kantine wordt er gezoend, maar dat gebeurt kennelijk wel vaker, want niemand kijkt ervan op. Fotograaf Raimond Wouda kan dat bevestigen: ‘Het aantal stelletjes is opvallend. Ik kan me niet herinneren dat wij op mijn middelbare school zo in de weer waren met een vriendje of vriendinnetje. Maar het klopt wel met de antwoorden die ik kreeg op mijn vraag naar hun toekomstdromen. Velen zeiden: gauw een gezin, een huis, een baan.’

Na het succes van Wouda’s reeks School, over Nederlandse middelbare scholieren buiten het klaslokaal, verplaatste hij zijn statief naar scholen in Italië en nu dan Polen. ‘Ik vind de Polen heel ontroerend. Het Polenmeldpunt van de PVV heeft hier heel veel publiciteit gekregen en de Nederlandse reputatie geen goed gedaan. En ook ik dacht een beetje in stereotypen voordat ik aan dit project begon. In werkelijkheid maakt het land een enorme groei door. Ik ben onder de indruk van het optimisme en de grote interesse in cultuur, in de eigen geschiedenis en literatuur.’ 

Anders dan de meeste Nederlandse scholen zijn Poolse scholen niet met een aula uitgerust. In de pauzes blijven de scholieren in hun lokaal of zitten ze in het trappenhuis, of ze gaan naar de kleine kantine. Het verandert de onderlinge dynamiek: ‘De groepjes zijn klein. In Nederland heb je het gevoel dat je in een kippenhok terecht bent gekomen als je in de pauze zo’n aula inloopt. Op deze scholen gaat het er wat dat betreft veel gemoedelijker aan toe.’ 

Gemoedelijker, en iets gedisciplineerder ook. De leraren hebben nog gezag, hoge cijfers halen is niet alleen iets voor nerds. Jassen zijn verboden binnen de school, dus worden die netjes opgehangen in een garderobe die wordt bestierd door Poolse dametjes. 

Op een van de foto’s zie je allemaal jongens met verschoten jasjes over hun T-shirt bij wijze van schooluniform. Op de mouw van hun jasje is één wit bandje genaaid– het zijn jongens uit de eerste klas. Tussen al die jongens zit één meisje. Het is een foto genomen in een Technikum, de technische middelbare beroepsopleiding voor kinderen tussen de 15 en 18. Op die school zitten 400 jongens en 20 meisjes. Wouda: ‘Die meisjes worden op handen gedragen.’

En dan dat decor van oude televisies. ‘De docent heeft vaak een eigen klaslokaal en richt het in naar eigen smaak. Deze leraar is gek van oude televisies en heeft een hele verzameling opgebouwd. De zijwand, die je niet ziet op de foto, staat vol met oude radio’s, een andere hobby.’ De biologieleraar van het lokaal op de foto ernaast schilderde de boom van het leven. 

Wouda fotografeerde de scholieren niet alleen, hij legde hun ook vragen voor. Bijvoorbeeld: wat zou je graag veranderen aan deze school (‘Vervang de directrice, ze is een slappeling, en ook meteen de wc’s want die stinken zo verschrikkelijk’), wat leer je op school (‘Niet zeggen wat je voelt, maar wat je zeggen moet’), of wat vind je van Europa (‘Niets bijzonders. Misschien een plek die mogelijkheden biedt?’). 

Polen is dit jaar tien jaar lid van de EU. De afgelopen twintig jaar is de economie gegroeid als in geen honderd jaar daarvoor. Natuurlijk hebben de Polen ook te lijden onder de eurocrisis, maar ze komen van zo ver, dat de crisis hun minder lijkt te deren. Het is niet meer dan een hobbel op hun rechte weg voorwaarts. De scholieren van nu willen een ander leven dan dat van hun ouders. Zij willen een vaste baan en een zeker bestaan, niet langer een randstaat van de EU zijn maar zelf centrum worden. 

De kinderen zitten op de trappen ijverig in hun boeken te bladeren. Je zou kunnen denken dat ze straks een proefwerk hebben en nog even een laatste blik werpen op een rijtje naamvallen of een ingewikkeld wiskundig bewijs. Maar de leraar legt het anders uit: ‘Die kinderen maken geen huiswerk, in elk geval niet thuis, dus doen ze het samen tussen de lesuren door. Vooral de eerste drie uur zitten ze in alle pauzes (na elk uur tien minuten) met hun boek op schoot om nog enigszins voorbereid in de les te komen.’ 

Gelukkig maar: wel ambitieus, niet overijverig.