Helmut Newton - A Retrospective.
Taking over the entire building on Amsterdam’s Keizersgracht, the retrospective of the legendary and supremely influential Helmut Newton (Berlin, 1920 - West Hollywood, 2004), features over 200 photographs, ranging from early prints that rarely go on display to monumental photos.
Newton is responsible for a rich, authentic and complex oeuvre that can be considered one of the most iconic of the 20th century. The works featured in the exhibition are from the collection of the Helmut Newton Foundation in Berlin. Helmut by June, the film made by Newton’s wife June in 1995, will also be screened.
The name Helmut Newton immediately conjures up images for many a photography enthusiast, namely those of long-legged, high-heeled – and usually scantily clad – women, who radiate an unbridled sense of eroticism. It’s certainly true that women play a central, erotic role in Newton’s work. But this is also the reason why his work is often all too quickly and simply pigeon-holed, and why there’s insufficient appreciation of the intrinsic complexity and multi-layered nature of his oeuvre.
Newton took up his camera in the 1950s, but his breakthrough didn’t come until the 1970s, primarily with the striking photographs he produced on commission for French Vogue. The 1970s and early 1980s were characterised by social change. Traditional power relations shifted and it was a period of fervent female emancipation and looser sexual morality. This is all directly represented in Newton’s photography. And it was no accident that Newton was closely acquainted with Yves Saint Laurent and Karl Lagerfeld, fashion designers that played with male-female relations and strived for a new, contemporary female image.
Newton photographed primarily on location and used daring, innovative scripts for his shoots. In his work, he empowers women. Whether they are naked or dressed in a dinner jacket, the women are powerful, seductive, dominant, striking and sometimes nothing less than intimidating. These are women who have freed themselves from subjection or subordination and have taken control. His provocative work can be viewed as an ironic commentary on the decadence of a social class that, to a large extent, is characterised by power and money.
A tremendously gifted photographer, Newton used his impressive technical abilities to recreate that which his imagination called forth. He was all too aware that eroticism, seduction and desire primarily amount to a game of perception and of displaying an unattainable reality. He fully used this for his commercial work that merged seamlessly with the visualization of his personal obsessions. Through the depiction of women and underlying themes such as power, violence, eroticism and desire, his work can be directly linked to themes in surrealism – one of the dominant artistic movements during the interbellum period when he was growing up in free-thinking Berlin.
Newton developed into an extremely successful and influential portrait photographer, who captured all the major names of his time – from film stars to politicians – with his camera. In the 1970s and 1980s, a portrait by Newton was seen as the ultimate proof of success.
De godinnen van Helmut Newton, pionier in de modefotografie
Helmut Newton liet krachtige vrouwen paraderen in jarretelles of kruipen op een bed met een paardenzadel op de rug. Controversieel. De modefotografie van nu is schatplichtig aan Newton.
Rosan Hollak
10 juni 2016
Krachtige vrouwen op stilettohakken, de billen hoog, de borsten ferm vooruit. Machtig, intimiderend, dominerend en sexy. Dat zijn de vrouwen van Helmut Newton. Vanaf het moment dat de Duits-Australische fotograaf zich in de jaren zestig van de vorige eeuw in modecentrum Parijs vestigde, begon zijn werk voor bladen als Vogue erotisch en ondeugend te worden.
Hij liet vrouwen paraderen in jarretelles en minieme slipjes, poseren in mannenkleding in donkere steegjes, elkaar op de billen slaan in chique hotelkamers of kruipen over een bed met een paardenzadel op de rug. En uiteindelijk had hij zijn modellen het liefst helemaal naakt, balancerend op hoge hakken. Het resultaat was losjes, erotisch en ondeugend. Dat werd niet altijd gewaardeerd. Tegenstanders verweten hem voyeurisme en seksisme. Voorstanders bewonderden zijn vrije, vernieuwende stijl. Newton kon er alleen maar om lachen. Zijn foto’s waren bedoeld om te verleiden. En de vrouw? Die speelde slechts met de man. Zíj had de macht.
Is de vrouw nog steeds zo machtig?
Nu fotografiemuseum Foam in Amsterdam deze zomer opent met een grote overzichtstentoonstelling van Newton, dringt de vraag zich op: hoe actueel is het werk van deze pionier van de modefotografie? Hoe kijken fotografen uit de mode- en kunstwereld nu tegen het controversiële werk van Newton aan? Is die vrouw nog steeds zo machtig?
„De vrouwen van Newton waren godinnen – onbereikbare, heroïsche wezens. Als post-puber vond ik dat indrukwekkend”, zegt fotograaf Viviane Sassen (43). In de jaren negentig, toen Sassen studeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, keek ze geregeld naar het werk van Newton. „Hij was een van de eerste fotografen die ik echt bewonderde. Ik vond dat hij iets mysterieus opriep, beelden die krachtig en poëtisch waren.” Wel stelde ze vragen bij Newtons obsessie voor een bepaald soort sterke vrouwen. „Zijn beelden gaan over macht, seks, dood, en humor. Daar zit veel in, maar het is soms ook eendimensionaal. Als jonge vrouw voel je je er niet echt door gesterkt. Hoe zit het met de zachtere kant van de vrouw? Die zal je bij Newton niet terugvinden.”
„Zijn foto’s waren van die esthetische glamourbeelden van blote, perfecte vrouwen.”
„Ik was anti-glamour en anti-uberfrau”, zegt Anuschka Blommers (46) van fotografenduo Blommers & Schumm. Terwijl Newton een inspiratiebron was voor velen, was zij kort na haar afstuderen aan de Rietveld Academie in 1996 niet met modefotografie bezig. „Ik had niks met het werk van Newton. Zijn foto’s waren van die esthetische glamourbeelden van blote, perfecte vrouwen.”
Meinke ten Have (28), van fotografenduo Meinke Klein, noemt de foto’s van Newton ‘ouderwets’, maar spreekt ook vol lof over zijn werk. „Als je aan vrouwelijk naakt denkt, denk je nog steeds aan zijn foto’s. Zoals Newton de vrouw als femme fatale heeft neergezet, gebeurt dat nog steeds in de modefotografie. Newton heeft een patent op die stijl. Modefotografen nemen daar nu meer afstand van, maar die begeerlijkheid is nog steeds wat mensen willen zien.”
Toen was zijn glamourfotografie baanbrekend
„Je kunt niet om zijn werk heen”, meent ook Kees de Klein (27). „Zijn foto’s beschouwen we nu misschien als een cliché, maar destijds was zijn glamourfotografie baanbrekend.” De Klein en Ten Have zijn slechts indirect door Newton geïnspireerd. „Onze modellen hebben veel meer een eigen identiteit”, zegt De Klein. „Voor ons heeft het geen zin om die super-afstandelijke vrouw terug te brengen in de modefotografie. Die stijl is nu te bekend, maar destijds was het wel interessant dat Newton dat soort foto’s kon maken in een nog vrij conservatieve tijd.”
„Vanaf de jaren negentig werd het beeld van de vrouw eigenzinniger”, meent ook Sassen. „Het begon steeds meer om het individu te draaien.” Het uitdagende van Newton bleef in de modefotografie en werd zelfs normaal – niemand kijkt tegenwoordig meer op van een miniem gekleed Sapph-model of een powerpose van Beyoncé – maar volgens Sassen is de modewereld recent weer in een preutse periode beland. „Als je nu kijkt naar bladen als Dazed of i-D, is de androgyne look weer terug. Er wordt gefotografeerd met zacht licht. Een andere kant van vrouw-zijn wordt benadrukt.”
„Hij beschouwde ze als objecten, je kunt zeggen dat hij ze soms visueel ‘verkrachtte’”
Ze kan zich voorstellen dat vrouwen Newtons werk destijds seksistisch vonden. „Je kunt hem een male chauvinist pig vinden, maar hij was volgens mij echt een liefhebber van vrouwen. Hij beschouwde ze als objecten, je kunt zeggen dat hij ze soms visueel ‘verkrachtte’, maar hij had ook ontzag voor hun kracht. Hij leek me eerder een levensgenieter met een goed gevoel voor humor.”
Humoristisch
Ten Have noemt het werk van Newton eveneens ‘humoristisch’, iets waar ook Blommers zich in kan vinden. „Als ik nu naar zijn werk kijk, heb ik er toch wel bewondering voor. Newton heeft telkens maar weer de kracht gehad om die vrouwen op dezelfde manier voor hem te laten poseren. Daarin schuilt ook een vorm van ironie. Hij heeft bijvoorbeeld een foto gemaakt van een ballerina die wordt opgegeten door een krokodil. Van haar zijn alleen de billen en benen nog zichtbaar. Dat is grappig.”
Niels Schumm noemt Newtons foto’s om een andere reden ‘verfrissend’. „Ze komen uit het analoge tijdperk voordat Photoshop bestond. Zijn beelden zijn daardoor minder perfect dan de modefoto’s van nu. Het zit in subtiele dingen. Sommige vrouwen hebben wallen onder hun ogen, soms hangen de borsten een beetje of zit er een bepaalde schaduw in het gezicht. Dat zoiets bestaat, vergeet je in deze tijd.” Die losheid en tegelijkertijd die perfectie, is ook wat Blommers aantrekt: „Er schuilt een zekere rauwheid in zijn beelden. Vaak is de achtergrond niet perfect. Bij ons zit er ook wel eens een deuk in de achtergrondrol, maar dat is dan een bewuste keuze.” >
Fotograaf Viviane Sassen over ‘Le coeur en skaï mauve’ met model Anna de Rijk voor magazine Double (2010)
„Toen ik net op de kunstacademie zat, maakte ik veel zelfportretten in de stijl van Newton. In die tijd werkte ik ook als fotomodel. Zodoende kwam ik veel in contact met mannelijke fotografen die een male gaze hadden. Ik vond dat vaak ongemakkelijk, want ze vroegen om een opgelegde erotiek die niet aansloot bij mijn eigen gevoelens over mijn seksualiteit en mijn lichaam. Het maken van die zelfportretten gaf me een gevoel van macht en zelfbeschikking.
Het werk van Newton heeft mij altijd gefascineerd. Hij was volgens mij bezig met iets wat mij ook interesseert: het verhullen en onthullen tegelijkertijd. De vrouwen op mijn foto’s kunnen soms heel expliciet hun lichaam tonen, terwijl ze hun gezicht verbergen. Ze laten zich niet helemaal kennen, ook al geven zij zich bloot. Ik houd van dat paradoxale, van de verlegen exhibitionist.
Via mijn fotografie probeer ik een gelaagd beeld te geven van vrouwelijke erotiek. Ik houd ervan het mysterie van de vrouw wat meer in stand te houden. Het meisje op deze foto straalt zowel kracht uit – ze toont een bijna katachtige sensualiteit – maar het beeld is tegelijkertijd verwarrend vanwege de pose die ze heeft aangenomen. Het kan onderwerping suggereren. Maar het is wellicht zelfgekozen, daarin schuilt dan weer haar kracht.”
Fotografenduo Blommers & Schumm over hun foto van Tanga Moreau uit hun serie voor het magazine The Gentlewoman #2 (2010)
„Helmut Newton nam zijn rol als modefotograaf veel serieuzer dan wij en was daar ook veel beter in. Uit zijn foto’s spreekt overduidelijk een mannelijke fantasie. Newton heeft bijvoorbeeld een foto gemaakt van een vrouwelijke politieagente: zij heeft haar jasje nog aan, maar van onderen helemaal niks. Het is uiteraard zijn eigen fantasie om die vrouw zo in haar blootje te zien staan. Zoiets zouden wij ook kunnen doen, maar dan vanwege het absurde effect.
Ons werk heeft vaak met mode te maken, maar er schuilt ook iets in dat wringt. Een situatie die ogenschijnlijk perfect lijkt maar waar één ding aan is veranderd, waardoor het beeld toch uit zijn context wordt getrokken. Daar is een raakvlak met Newton: veel van zijn foto’s hebben ook een vervreemdende uitwerking.
De manier waarop wij Tanga Moreau hebben gefotografeerd voor The Gentlewoman was ook met die inslag. Als je iemand in bepaalde kleding ergens op straat tegen een stoeprand legt, met een sigaret in de mond, wordt het vanzelf op een subtiele manier absurd.”
Fotografenduo Meinke Klein over hun portret van Mieppy Bouw uit de serie ‘1995’ van Tom Nijhuis voor DIS Magazine (2011)
„De vrouwen van Newton lijken altijd zorgvuldig gecast. Ze zijn stuk voor stuk die typische Newton- vrouw: krachtig en met een ultra-vrouwelijk lichaam. Dat gegeven is simpel maar ook sterk. Newton heeft zo zijn eigen stijl kernachtig ontwikkeld. En hij raakte wellicht zelf ook geïntimideerd door zijn modellen.
Wij werken ook graag met sterke karakters en willen overdonderd worden door onze modellen en artiesten. Alleen zoeken we niet naar een ideaalbeeld, we willen de persoon op de foto zelf laten spreken in zijn of haar kracht. Iemand is al cool, of heeft een uitgesproken identiteit, dat is niet iets dat we van buitenaf opleggen.
Voor een afstudeerproject in samenwerking met modeontwerper Tom Nijhuis hebben we een serie portretten van gabbers gemaakt. Dat zijn zeer uitgesproken portretten geworden. Het waren stuk voor stuk heftige meisjes. We hebben ze vastgelegd terwijl we muziek draaiden; ze poseerden in kleding uit de collectie. Dat heeft simpele, directe beelden opgeleverd. Zo kernachtig als Newton de vrouw heeft weten neer te zetten, zo krachtig hopen wij dat met
de gabber te hebben gedaan.”
Wie was Helmut Newton?
De joodse Helmut Neustädter werd in 1920 geboren in Berlijn, als zoon van Klara Marquis en de industrieel Max Neustädter. Op zijn achttiende vluchtte hij, kort na de Kristallnacht, naar Australië waar hij als freelance modefotograaf begon te werken. In 1946 kreeg Newton de Australische nationaliteit en veranderde hij zijn achternaam. Twee jaar later trouwde hij met de actrice June Brunell. Zij werd zijn vaste assistente en begon, onder de naam Alice Springs, in 1970 een eigen fotocarrière. In 1957 keerde Newton terug naar Europa en werkte onder meer voor de Britse en Australische Vogue. Vanaf de jaren 60 vestigde hij zich in Parijs waar hij aan de slag ging voor de Franse Vogue en tijdschriften als Marie Claire en Harper’s Bazaar.
Vanaf dat moment begon hij in zijn fotografie erotisch getinte scènes te verwerken, die uiteindelijk uitmondden in zijn controversiële ‘Big Nudes’-serie. Newton werkte een halve eeuw aan zijn oeuvre en groeide uiteindelijk uit tot een invloedrijk portretfotograaf. Begin 2004 kwam hij op 83-jarige leeftijd om het leven tijdens een auto-ongeluk. In datzelfde jaar werd in zijn geboortestad Berlijn het Museum für Fotografie geopend waar de fotocollectie van de Helmut Newton Stichting is ondergebracht.
