Jonge vrouw aan het begin van de Damstraat.

Dolf Toussaint (1924-2017) een selectie uit zijn Amsterdamse oeuvre
Een indringend portret van Amsterdam: dat vormden de foto’s van Dolf Toussaint. Hij overleed op 13 juni op 92-jarige leeftijd. Toussaint werd befaamd met het fotoboek De Jordaan uit 1965, met een inleiding door Simon Carmiggelt. Zelf vond Toussaint dat zijn foto’s het zonder begeleidende tekst moesten kunnen stellen: „Geur, geluid, kleur – alles moet je telkens weer overbrengen in een plat vlak van zwart, wit, grijs.”
20 juni 2017 om 14:22

Dolf Toussaint (1924-2017) verkende in de eerste helft van de jaren ’60 de Jordaan, met als resultaat een beroemd geworden fotoboek dat in 1965 verscheen. Op de foto’s van Toussaint staan de Amsterdammers centraal. ‘Dit boek toont u geen gevels, maar mensen,’ schreef Simon Carmiggelt in een van de begeleidende teksten. Toussaint zelf verklaarde: ‘Je moet het zó uitleggen dat er geen tekst meer aan te pas komt. Je moet steeds díe foto geven, die ellenlange explicatie overbodig maakt. Geur, geluid, kleur – alles moet je telkens weer overbrengen in een plat vlak van zwart, wit en grijs.’ Het Stadsarchief bewaart zijn Amsterdamse foto’s. In de zomer van 2018 zal het Stadsarchief een overzichtstentoonstelling van al zijn Amsterdamse werk organiseren.

Elk beeld van Toussaint is een verhaal, en samen vormen al die kleine en grote verhalen een indringend portret van Amsterdam. De stad is in de periode dat hij fotografeerde – tussen circa 1960 en 2000 – ingrijpend veranderd, door stadsvernieuwing en door de verandering van de bevolkingssamenstelling. Hij voelde de urgentie om die ontwikkelingen voor de toekomst te documenteren, ‘voordat het voorbij was’. In een brandbrief riep hij in 1971 de Kunstraad op om de fotografie te stimuleren met een opdrachtenbeleid. ‘Er was geen tijd te verliezen’. Toussaint stond hiermee aan de wieg van het foto-opdrachtenbeleid in Nederland. Hijzelf was een van de eersten die zo’n fotodocumentaire maakte.

Zijn journalistieke, parlementaire werk wordt, evenals zijn buitenlandse reportages, bewaard in het Nationaal Archief. Het Stadsarchief bewaart zijn Amsterdamse foto’s. In de zomer van 2010 was in het Stadsarchief Amsterdam de expositie De Jordaan: foto’s van Dolf Toussaint te zien.

In de zomer van 2018 zal het Stadsarchief een overzichtstentoonstelling van al het Amsterdamse werk van Dolf Toussaint organiseren. Deze expositie zal worden samengesteld op basis van het onlangs verworven archief van Toussaint, met tienduizenden negatieven en honderden afdrukken van zijn Amsterdamse werk. Het Stadsarchief was al in het bezit van twee waardevolle documentaire foto-opdrachten: Amsterdam voor het voorbij is (1971-1972) en Landelijk Noord (1974). Toussaints foto's zijn, naast een weemoedige terugblik, ook een uniek historisch document.

Dolf Toussaint (1924-2017) liet zich niet door politici wegsturen
Sandra Kooke– 20:11, 19 juni 2017

Jonge vrouwen tijdens de Jordaankermis door Dolf Toussaint.

IN MEMORIAM
Joop den Uyl stapt in gedachten verzonken de volle kamer uit. De PvdA-politicus had ongetwijfeld een nederlaag geleden. Dat staat op zijn gezicht geschreven. Fotograaf Dolf Toussaint, die vorige week dinsdag op 92-jarige leeftijd overleed, legde precies dat ene moment van teleurstelling vast.
Geen politicus die nu nog op zo’n moment van zo dichtbij is te fotograferen. Daar zorgen hun voorlichters wel voor. Maar in de tijd van Toussaint waren die er nog niet om politici te beschermen tegen journalisten en fotografen. Toussaint maakte er dankbaar gebruik van en legde zo de basis van de politieke fotografie in Nederland.

Wiegel (VVD), Van Agt (CDA) en Den Uyl (PvdA) voor aanvang van het NOS-programma ''Den Haag Vandaag'' door Dolf Toussaint. © Dolf Toussaint

Sinds 1966 liep hij op het Binnenhof rond. Zijn foto’s verschenen onder meer in Het Parool, de Volkskrant en Vrij Nederland. “Hij beschikte over een aimabele brutaliteit,” zegt fotograaf Werry Crone, die Toussaint in Den Haag heeft meegemaakt als collega. “Hij liet zich niet wegsturen als hij vond dat een bepaalde foto gemaakt moest worden. Maar omdat hij zo aardig was, pikten politici het van hem. Toussaint ging vaak een kopje koffie met een politicus drinken. Zo heeft hij voor de volgende generaties het speelveld gecreëerd.”

Behalve aardig was Toussaint bovenal een kritische fotojournalist, die met zijn foto’s een verhaal wilde vertellen. “Je moet steeds die foto geven die ellenlange explicatie overbodig maakt,” zei hij er zelf over in een interview. Hij was de eerste fotograaf die niet alleen in de vergaderzaal portretjes schoot, maar ook in wandelgangen en vergaderkamers te vinden was. Met die stijl legde hij de basis voor de Nederlandse traditie van parlementaire fotografie. Hij vond het prettig de ‘mest’ voor de volgende generatie te zijn geweest, zei hij daarover.

Grenzen
Voor Toussaint was er wel een grens tot waar je fotografeerde. Toen VVD-politicus Hans Wiegel in een verkiezingsdebat in huilen uitbarstte toen hem werd gevraagd naar zijn weduwnaarschap, ging hij hem troosten in plaats van fotograferen, zoals de jongere fotograaf Bert Verhoeff deed.

Anjeliersstraat bij Westerkade door Dolf Toussaint.

Toussaint brak door met foto’s uit zijn woonplaats Amsterdam. Begin jaren zestig fotografeerde hij daar de Jordaan, die op het punt stond ingrijpend van karakter te veranderen. Hij maakte foto's van de kleine huizen, de volle café’s en de bewoners op straat. Het fotoboek De Jordaan, waarin ze in 1965 werden gebundeld en waarmee hij doorbrak, was jarenlang een collector’s item. In 2010 werd het opnieuw uitgebracht bij een grote tentoonstelling van zijn werk in het Stadsarchief van Amsterdam. In 2018 staat opnieuw een tentoonstelling van het werk van Toussaint gepland bij het Stadsarchief.

Behalve met Amsterdam en politiek Den Haag hield Toussaint zich met andere groepen mensen bezig die allemaal weinig geld of invloed hadden, zoals boeren en mijnwerkers in binnen- en buitenland. ‘De overgeslagenen’ noemde Toussaint hen.

De Jordaan door Dolf Toussaint

See also