'An astonishing force field': Philip Roth, as remembered by authors and friendsFriends and fans including writers Jonathan Safran Foer and Joyce Carol Oates, and his long-term reader Hermione Lee pay tribute to ‘a towering figure’ of literature
Hermione Lee, Jonathan Safran Foer, Joyce Carol Oates, Gary Shteyngart, Jay Parini, Nathan Englander, Anne Margaret Daniel and Matt Haig
Wed 23 May 2018 11.12 BST Last modified on Wed 23 May 2018 16.28 BST
Philip Roth, walking in woods near his birthplace in Newark. Photograph: Bob Peterson/Time Life Pictures/Getty ImagesHermione Lee, writer and friend
I first met Philip when I did a small book about him for a series for Methuen in 1982, when he was in the middle of writing the Zuckerman series. I got to know him after that, and then I was one of the group of people that read for him when a manuscript was in a penultimate stage. He revised and revised and revised. What seems like amazing spontaneous flow in these novels is massively worked over, over a very intense period of time.
When he was living in England, I would go to his office and give him my thoughts about the books – like live criticism. He would record this and then he would take me out for lunch as a reward, where we would gossip. What made it not intimidating was that he was so eager to get feedback. This was not someone who was precious and protective about his own work. He wanted people to tell him what they thought; I remember him saying, at one point, “There’s no point in this if you’re going to be timid and polite.” He hated English politeness, everyone saying sorry the whole time (he used to do great imitations of English people apologising). He wanted his readers to say exactly what they thought did and didn’t work.
Everything you said, whether it was useful or not, was grist to this great mill of intellect and energy and imagination
He was an astonishing force field. Everything you said, whether it was useful or not, would be grist to the mill, this great mill of intellect and energy and imagination, churning over. You would find that something you’d said that he rather disagreed with would get put in the mouth of an unsympathetic character. He was very generous, and also fierce and demanding. He was prolific with jokes and stories – he loved to tell stories, and he loved terrible jokes.
His last novel, before he stopped writing novels with that great proclamation, was Nemesis, in 2010, which was dedicated to me as his long-term reader. No one could actually believe he was really going to stop. I went to the celebration of his 80th birthday in 2013. Fittingly it was in Newark, and he made a terrific speech, expressing how pleased he was with having stopped, three years after having done so. He said, “I’ve finished with that stuff, I’ve described my last javelin throw, my last stamp album and my last glove factory and my last jewellery store and my last breast, and my last butcher’s shop and my last family crisis and my last unconscionable betrayal and my last brain tumour of the kind that killed my mother. I don’t have to do this anymore.” And he meant it. He made that decision – nobody could believe it.
It’s an astonishing career. I can remember when Portnoy’s Complaint was the book that everyone identified him with. He was very much part of that great outburst of liberation, freedom and erotic excitement of the 60s. He was the head of that wave. But after the Zuckerman phase, he became much better known as an astonishing historian of America, with books like I Married a Communist, American Pastoral, and the deeply and sinisterly prescient The Plot Against America. This is an old diehard Roosevelt-era Democrat from the 30s, who was appalled by what was going on in the far right in America. Everything fed into the big machine that was Philip’s writing imagination. As told to Alison Flood
Quick guideThe five Philip Roth novels you must read
Portnoy's Complaint (1969)“Enough being a nice Jewish boy,” declares Alexander Portnoy, as he confesses the guilt-ridden mess of his life to his psychoanalyst. Fizzing with energy, sexual tension, and a whole lot of “whacking off”, it was an immediate scandal, an instant bestseller and made Roth a household name.
The Ghost Writer (1979)Roth’s alter ego Nathan Zuckerman moves centre stage for the first time as he decides that the young woman he meets at the house of an eminent Jewish writer, EI Lonoff, is in fact Anne Frank. The panel selected The Ghost Writer for the Pulitzer prize, but were overruled in favour of Norman Mailer’s The Executioner’s Song.
American Pastoral (1997)At a high school reunion, Zuckerman is told the sad story of Seymour "Swede" Levov, the older brother of a former classmate. Roth explores the American political turmoil of the Vietnam war years, with Zuckerman reimagining the life of Swede, a promising young man who thought he'd achieved the American dream – until his life began to unravel around him.
The Human Stain (2000)Another Zuckerman novel: here Roth's alter-ego observes as his neighbour Coleman Silk, a professor and dean at a nearby college, is accused of racism by two students and forced to resign his job after the subsequent uproar. Considered to be a (very) lightly veiled criticism of campus liberalism, the novel also considers sexual politics, with Silk beginning a relationship with an illiterate janitor working at the college while the US president Bill Clinton and Monica Lewinsky scandal is dominating headlines.
The Plot Against America (2004)What if the aviator Charles Lindbergh had been elected president of the US? Roth goes back to the 40s to imagine an America that never entered the second world war, signed a non-aggression pact with Germany and began persecuting Jews. Rooted in Roth’s Newark childhood, this fascistic takeover seemed utterly plausible in the wake of 9/11 and is ever more urgent in the era of Donald Trump.Jonathan Safran Foer, author
Roth was as great as any writer America has produced, in the company of Melville and Dickinson. If I have grandchildren, I hope and assume they will read him, and that their lives will be shaped by his words, as mine has been shaped. He was my hero.
Gary Shteyngart, author
He blew up my conception of the writer as this formal, hectoring creature. You could be warm, honest, real. You could write about Newark, you could write about your so-called ethnic group, and try as they might to silence you at first, they would not succeed. In at least one way, Roth led a life for which most writers would give up both of their typing arms: he completed his life’s project and then he stopped. Could there be a better writing life than that?
Joyce Carol Oates, author
Philip Roth was a slightly older contemporary of mine. We had come of age in more or less the same repressive 50s era in America – formalist, ironic, “Jamesian”, a time of literary indirection and understatement, above all impersonality – as the high priest TS Eliot had preached: “Poetry is an escape from personality.”
Boldly, brilliantly, at times furiously, and with an unsparing sense of the ridiculous, Philip repudiated all that. He did revere Kafka – but Lenny Bruce as well. (In fact, the essential Roth is just that anomaly: Kafka riotously interpreted by Lenny Bruce.) But there was much more to Philip than furious rebellion. For at heart he was a true moralist, fired to root out hypocrisy and mendacity in public life as well as private. Few saw The Plot Against America as actual prophecy, but here we are. He will abide.
Nathan Englander, author
I can remember both times I first met Philip Roth. There was the day, back around 2004 or so, when my friend Hermione Lee tapped me on the shoulder at the New York Public Library and asked me if I wanted to come uptown with her to meet an old friend. That introduction sparked a relationship that lasted until yesterday, when Philip passed away. I miss him, already.
The other time I first met Philip, was as a teenager — a very naïve, very religious teenager with lots of questions about the cloistered world in which I lived, and the culture that defined every aspect that life. That meeting took place in my parents’ bedroom, where I found a copy of Portnoy’s Complaint tucked behind some other novels. I read that novel and was shocked and thrilled and amazed by it — by a voice that powerful, and also, that familiar, in a personal, Jewish way. I went on to read and fall in love with Goodbye Columbus and the Ghost Writer and Operation Shylock, and American Pastoral, and have too many favourites from his vast body of work to name. And it’s that relationship, the one with the books, that has also evolved and grown over the years. And today, it’s that friendship that I look to, the one that never ends.
Jay Parini, novelist, poet and academic
It’s strange that I’m sitting here on a holiday in southern Italy and reading – for the 10th time at least – The Ghost Writer by Philip Roth. It’s a book I can’t stop reading. I have gone back to Roth’s novels again and again over the years for energy and inspiration as a writer. His tangy and intensely palpable voice meant so much to American fiction over the last 50 years. He made poetry out of everything he touched, and even his raunchiest moments – Sabbath’s Theater is nothing if not raunchy – delighted me for the exuberance of its language.
Roth was unafraid, and he wrote exactly what he wanted, as he wanted. He consumed the world, swallowed it whole. I think it’s a mistake to focus on the Jewish side of that Jewish American epithet. He was American to his fingertips, and my generation – the generation who came after him – looked to him with admiration as well as, now and then, frustration. He was uneven as a writer. What writer isn’t? But he was massive in every way. As a grateful reader, I will miss him.
Anne Margaret Daniel, writer
Philip Roth was already sitting at the table in his favourite Portuguese restaurant in his Upper West Side neighbourhood when I walked in. It was the only occupied table in the place. He stood up and smiled, and pulled out a chair for me. “Hey, Geo, get the lady a menu,” he said to a man in the shadows. For the next two hours, he and I and a mutual friend talked about Yankees baseball from the 20s to the present (he liked Tony “Poosh ’em Up” Lazzeri), the excellence of Franklin Delano Roosevelt, Roth’s brief time as a writing instructor at my university, the New School, and dire contemporary days. His eyes were deep and warm and full of sharp thought, his long hands moving often as he talked, his humour swift and glad. He spoke as he wrote, in perfectly turned sentences as he told a story or elaborated on a moment in American history, or in a two or three-word riposte as the conversation sped and shifted.
We walked him back to his apartment. Outside it, three workers were smoothing fresh cement on the wide sidewalk. Our friend said, “Let’s write our initials,” and Roth eagerly agreed. We all compared keys to see which was the sturdiest-looking, and Roth said to one of the cementers, “Excuse me, we’d like to write our initials.” He paused, courtly, for a reply, and the guy shook his head, no, not yet. Then he nodded at Roth, but held up a cautionary finger. “When I’m finish,” he replied.
Roth guffawed. “That oughta be the title of my autobiography.”
The smoothing over, we wrote our three sets of initials, and said our goodbyes.
In fact, he wrote that autobiography in every work of fiction, every essay, every review. No American writer had a richer and righter knowledge of our country’s history, for better and for worse, and was more honest in his telling – The Great American Novel, Our Gang, and The Plot Against America should be required reading in any course on 20th-century US history. No one could turn a sentence and keep it in you like Roth. He is untouchably fierce, funny, and fine. No one else even came close, or will.
Matt Haig, author
Philip Roth was a towering figure because he could do so much: humour, darkness, America, politics, pathos, history, sexuality, identity (particularly Jewish identity). He was brutally honest about himself, via his fictional alter egos, and never shied away from the dark side of the psyche, exploring themes of sex and anger and dysfunction with unflinching honesty. When I first read Portnoy’s Complaint it was 30 years old, but it still felt dangerous and subversive and wildly funny. He was a highbrow writer but never a pretentious one, as he never wanted to impress with fine moral virtues. He just presented life, and the inner life, as he saw it, and made no compromises to what he called the “moral beauty contest” that other writers engage in. With his death it feels a whole era has passed.
Een instituut van naoorlogs AmerikaPhilip Roth (1933-2018) | SchrijverMet Philip Roth (85) overleed de grootste nog levende Amerikaanse schrijver. Hij vertolkte de American dream van de Joden.
Michel KrielaarsThomas de Veen
23 mei 2018
Auteur Philip Roth poseert in New York op een foto uit september 2010. Roth overleed dinsdag op 85-jarige leeftijd in een ziekenhuis in New York.Foto Eric Thayer/ReutersHet is van een geruststellende ironie dat de Nobelprijs voor Literatuur dit jaar niet zal worden uitgereikt vanwege een seksschandaal binnen het Nobelprijscomité, net in het jaar dat de Amerikaanse schrijver Philip Roth op 85-jarige leeftijd is overleden. Die onderscheiding, waarvoor hij al decennialang gedoodverfd favoriet was, krijgt hij dit jaar niet, en niemand niet, maar Roth zal hem echt nooit meer krijgen. De schrijver overleed dinsdagavond aan een hartstilstand in een ziekenhuis in New York, zo meldde zijn vertegenwoordiger.
Ook ironisch van die #MeToo-affaire: de laatste jaren was de teneur rond Roths werk vooral die van afkeuring door een jongere generatie critici, om zijn vermeende machoschrijverschap: dat hij in een deel van zijn werk de man, zichzelf, als maat der dingen nam en de vrouw tot object reduceerde, object van lust. Hij was, sinds 2010 als schrijver ‘in ruste’, een instituut dat langzaam maar zeker van zijn voetstuk werd getrokken.
Tot die tijd gold Philip Roth als de voornaamste levende auteur binnen de Amerikaanse literatuur en een van de belangrijkste naoorlogse schrijvers. Philip Milton Roth, geboren als zoon van een verzekeringsagent in Newark (New Jersey) debuteerde in 1959 met Goodbye, Columbus. Deze met de National Book Award bekroonde verhalenbundel, waarin hij de draak stak met de Joodse middenklasse, werd gevolgd door de serieuze, minder geslaagde romans Letting Go (1962) en When She Was Good (1967), waarin moderne liefdesrelaties het onderwerp waren. When She Was Good was gebaseerd op zijn eerste, mislukte huwelijk met een zelfdestructieve vrouw.
Mannelijke lustHet titelverhaal uit Goodbye, Columbus werd succesvol verfilmd in het jaar dat de voormalige universitair docent Engels een miljoenenpubliek bereikte. Dat gebeurde dankzij het even controversiële als geestige Portnoy’s Complaint (1969), over een van masturbatie bezeten Joodse jongen die zijn (seksuele) frustraties over zijn dominante moeder opbiecht bij een psychiater. Dat was al een cocktail van Roths grote thema’s: mannelijke lust, zelfspot, het leven als Joodse Amerikaan in de twintigste eeuw. De scène waarin Alexander Portnoy masturbeert met behulp van een plak lever, moet daarbij altijd even in herinnering geroepen worden.
Behalve succes leverde het boek Roth ook felle kritiek uit de Joodse gemeenschap op, die, net als bij Goodbye, Columbus, vonden dat hij met zijn Joodse personages het antisemitisme bevorderde. Gershom Scholem, de Israëlische literatuurwetenschapper en vriend van Franz Kafka, noemde de roman „het boek waarom alle antisemieten hebben gesmeekt”.
Sindsdien schreef Roth meer dan twintig romans, waarvan er een aantal het leven van zijn alter ego Nathan Zuckerman boekstaaft of dat van een andere terugkerende figuur, David Kepesh, die werd geïntroduceerd in The Professor of Desire (1977), een roman over een literatuurdocent in crisis die in Praag naar zijn Joodse wortels op zoek gaat. Over het Joodse gezin waarin hij opgroeide schreef Roth in 1991 het autobiografische Patrimony, waarin Roth een liefdevol portret schetst van zijn ouders, die er in zijn romans soms genadeloos van langs krijgen.
Roth leefde zijn voorliefde voor spelletjes met alter ego’s en schuivende identiteiten het opvallendst uit in Operation Shylock (1993), waarin een schrijver met de naam Philip Roth in Israël op zoek gaat naar zijn dubbelganger.
In de jaren negentig, toen Roth al in de zestig was, publiceerde hij een losjes samenhangende trilogie over Amerika in de tweede helft van de twintigste eeuw. Het leek alsof hij als schrijver was herboren, zo goed waren ze, zo actueel, zo leek alles ineens in balans. Het zijn die romans die hem de grootste waardering van de literaire kritiek bezorgden: Sabbath’s Theater, over een oude poppenspeler die zijn wereld ineen ziet storten; het Pulitzer-prijswinnende American Pastoral, waarin een braaf Amerikaans gezin kapot wordt gemaakt door de opschudding van de protestbeweging in de jaren zestig; The Human Stain, dat politieke correctheid en (neo-)puritanisme bekritiseert in de vorm van een tragedie over een aandoenlijke professor, die door zwarte studenten van racisme wordt beschuldigd.
OplevingVoor lezers was zijn invloedrijkste werk toch vooral The Plot Against America (2004), waarin Roth if-history bedrijft door te beschrijven hoe Amerika langzaam steeds antisemitischer wordt wanneer de ex-vlieger Charles Lindbergh in 1940 de Amerikaanse verkiezingen wint. Vooral na de verkiezing van Donald Trump als president maakte die roman een enorme opleving in populariteit door – ook een presidentschap dat naar dystopie neigt.
Hierna was Roth nog altijd niet uitgeschreven. In de volgende zes jaar schreef hij nog vijf korte romans, waarvan Indignation (2008), over een Joodse student die van de universiteit wordt geschopt en naar de Koreaoorlog wordt gestuurd, en Nemesis (2010), over een polio-epidemie in een zomerkamp voor Joodse jongeren, de hoogtepunten zijn. Opnieuw leek Roth te putten uit zijn eigen ervaringen in Joods Amerika. Wanneer hem gevraagd werd of hij zich als een Joodse schrijver of een Amerikaanse schrijver beschouwde, dan antwoordde hij steevast dat hij zich als een Amerikaanse schrijver zag, die over de mensen schreef die hij in zijn omgeving was tegengekomen. Voor hem was dan ook niet Israël het Beloofde Land, maar Amerika. De Amerikaanse droom is dan ook het echte thema van zijn meesterlijke oeuvre.
Philip Roth krijgt een onderscheiding van toenmalig president Barack Obama Foto AFPMet Philip Roth (1933 - 2018) gaat een van de grootste schrijvers uit de Amerikaanse geschiedenis verlorenHans Bouman 23 mei 2018, 6:40
Philip Roth krijgt een onderscheiding van toenmalig president Barack Obama Foto AFP
Met het overlijden van Philip Roth, gisteren in een ziekenhuis in New York, hebben de Verenigde Staten een van hun belangrijkste naoorlogse schrijvers verloren. Elk jaar opnieuw zong Roths naam rond gedurende de weken voorafgaand aan de bekendmaking van de Nobelprijs voor Literatuur. Dat de secretaris van de Zweedse Academie, die de prijs toekent, de Amerikaanse literatuur in 2008 had omschreven als ‘insulair’, ‘geïsoleerd’ en ‘te ontvankelijk voor trends in de eigen massacultuur’, deed daar niet aan af. Roth werd door veel literatuurkenners als hors categorie beschouwd. Van een bekroning met de hoogste literaire onderscheiding is het echter nooit gekomen.
Philip Milton Roth werd in 1933 geboren in Newark, als zoon van een Joodse verzekeringsagent van Oostenrijks-Hongaarse komaf. Hij studeerde aan diverse universiteiten en behaalde een master in Engelse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Chicago. In Chicago leerde hij die andere grote Joods-Amerikaanse schrijver van zijn generatie kennen, Saul Bellow, alsook zijn eerste echtgenote Margaret Martinson. Hun scheiding in 1963 en Martinsons dood als gevolg van een auto-ongeluk in 1968 zouden een belangrijke invloed vormen in Roths vroege oeuvre, met name in boeken als When She Was Good (1967) en My Life as a Man (1974).
In de tweede helft van de jaren vijftig doceerde Roth Engels, schreef kritieken en diende in het Amerikaanse leger. In 1959 debuteerde hij met Goodbye, Columbus, een bundel bestaande uit de titelnovelle en vijf verhalen, die bekroond werd met de National Book Award.
Roths grote doorbraak kwam in 1969 met de publicatie van zijn derde roman, Portnoy’s Complaint. Het boek heeft de structuur van een monoloog door de jonge hoofdpersoon Alexander Portnoy tegen zijn psychiater. Portnoy vertelt openhartig over zijn seksuele obsessies, met name zijn opmerkelijke masturbatiepraktijken, zoals jezelf aftrekken met behulp van een stuk lever, alsook over zijn buitengewoon intensieve relatie met zijn Jiddische mama. Veel thema’s in dit boek zouden met regelmaat in Roths oeuvre blijven terugkeren.
Uiteraard deed Portnoy’s Complaint veel stof opwaaien, niet alleen vanwege de expliciete seks maar ook door de beschrijvingen van de moederfiguur en de Joodse cultuur in het algemeen. De Joods-Amerikaanse identiteit is van meet af aan een van Roths thema’s geweest, zoals dat ook bij oudere collega-auteurs als Bellow en Bernard Malamud het geval was. Maar bij Roth was er altijd sprake van meer ironie, meer distantie, iets dat hem niet altijd in dank werd afgenomen.
In de jaren zeventig schiep Roth het personage Nathan Zuckerman, een duidelijk op hemzelf geïnspireerde figuur die het eerst opduikt in My Life as a Man en vervolgens de hoofdpersoon wordt in drie romans en een novelle, te beginnen met The Ghost Writer (1979), later gebundeld als Zuckerman Bound (1985). Ook na deze bundel keerde Roth nog bij herhaling naar dit alter ego terug. Het leidt geen twijfel dat Nathan Zuckerman voor hem een essentieel hulpmiddel was bij zijn literaire bespiegelingen over het creatieve proces, de relatie tussen literatuur en werkelijkheid en het leven met de status van befaamd auteur.
Met indrukwekkende Zuckerman-romans als American Pastoral (1997) en The Human Stain (2001), en de alternatieve historische Lindbergh-roman The Plot Against America (2004), bevestigde Roth zijn status van Amerikaans wereldauteur.
Hoewel hij altijd een productief auteur is geweest, leek Roth zijn laatste jaren in meerdere betekenissen des woords te schrijven alsof de dood hem op de hielen zat. Nadat hij eerder in het non-fictiewerk Patrimony (1991) en de roman Sabbath’s Theatre (1995) over het overlijden van respectievelijk zijn vader en de ex-geliefde van hoofdpersoon Mickey Sabbath schreef, waarde de thematiek van dood en verval vervolgens uitvoerig rond in The Dying Animal (2001), Everyman (2006), Exit Ghost (2007) Indignation (2008), The Humbling (2009) en Nemesis (2010).
Roths verklaring voor deze buitengewone productiviteit was simpel: hij wilde het aantal jaren dat hem nog vergund was zo goed mogelijk gebruiken. Dat hij zich, pushing eighty, steeds meer bezighield met het thema teloorgang, was daarbij niet meer dan logisch. In de televisiedocumentaire Op afstand die Michaël Zeeman in 2000 voor de VPRO over Roth maakte, kwam het beeld naar voren van een serieus en buitengewoon toegewijd schrijver, die liefst elke seconde die hem nog was gegeven in zijn schrijfhok doorbracht. Dat hij tijd vrijmaakte om zich door Zeeman te laten interviewen was uitzonderlijk.
In 2011 werd Philip Roth de Man Booker International Prize toegekend ‘voor zijn grote literaire prestaties op het wereldtoneel’. Ook ditmaal had de jury het er maar moeilijk mee. Voor één van hen, Carmen Calil van het feministische uitgevershuis Virago, was het zelfs aanleiding om verontwaardigd op te stappen. In haar ogen was Roth een auteur die al decennialang doorzeurde over hetzelfde onderwerp. ‘Het is alsof hij bovenop je gezicht zit, zodat je niet kunt ademen.’
Najaar 2012 maakte Roth bekend het schrijven te hebben opgegeven ‘omdat hij het gevoel had te hebben gezegd wat hij wilde zeggen’. Vervolgens was hij begonnen zijn eigen oeuvre in omgekeerde volgorde terug te lezen, maar was daar, toen hij was aangekomen bij Portnoy’s Complaint, mee opgehouden.
Roth, die een leven lang buitengewoon energiek en strijdbaar was, maakte bij het bekendmaken van de beëindiging van zijn schrijversloopbaan een uitgebluste indruk. ‘Ik heb geen zin meer in dagen dat ik vijf pagina’s schrijf en ze dan moet weggooien. Ik kan het niet meer opbrengen.’
Zijn laatste jaren hield Roth zich bezig met een ‘e-mailroman’, die hij schreef samen met het achtjarige dochtertje van een vroegere vriendin, en het schrijven van lange notities en memo’s voor zijn biograaf Blake Bailey. De biografie is beloofd voor 2022.
5 essentiële Philip Roth-titels
Goodbye, Columbus (1959)De bundel met een novelle en vijf verhalen, waarmee Roth op 26-jarige leeftijd debuteerde. De titelnovelle vertelt over een jongeman uit New Jersey die verliefd wordt op een rijk meisje.
‘Actually we did not have the feelings we said we had until we spoke them – least I didn't; to phrase them was to invent them and own them.’
Portnoy’s Complaint (1969)Roths doorbraak: de controversiële roman over ik-figuur Alexander Portnoy, die tegenover zijn psychiater vertelt over onder meer zijn seksuele obsessies.
‘I am the Raskolnikov of jerking off – the sticky evidence is everywhere!’
Sabbath’s Theater (1995)Het verhaal van de verlopen en verdorven poppenspeler Mickey Sabbath – trots op zijn status van vieze oude man – die zijn sekspartner Drenka verliest. Zelfs Martin Amis was geschokt door de vunzigheden die hij aantrof.
‘Many farcical, illogical, incomprehensible transactions are subsumed by the mania of lust.’
American Pastoral (1997)Het leven van de Joods-Amerikaanse zakenman Seymour Levov – WOII-verteraan, voormalig atleet, modelburger – wordt verwoest door een samenloop van persoonlijke en maatschappelijke omstandigheden.
‘The tragedy of the man not set up for tragedy—that is every man’s tragedy.’
Everyman (2006)Een oefening in sterven, zo is deze roman over het allegorische personage Everyman (Elckerlyc) samen te vaten. Deels bittere, deels berustende terugblik op een leven, gevolgd door dood op de operatietafel.
‘Old age isn't a battle: old age is a massacre.’
